“Χειρ Αγγέλου” στο Μπενάκη

Το Μουσείο Μπενάκη οργανώνει την έκθεση «Χειρ Αγγέλου» (17/11/2010 – 16/01/2011) στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του κεντρικού του κτηρίου Μουσείου (Κουμπάρη 1) για να παρουσιάσει έναν επώνυμο ζωγράφο των ύστερων βυζαντινών χρόνων, τον Άγγελο Ακοτάντο, και να φωτίσει το έργο του. Θα αποτελέσει δηλαδή την αναδρομική έκθεση ενός ζωγράφου εικόνων που έζησε στη βενετοκρατούμενη Κρήτη κατά το πρώτο μισό του 15ου αιώνα… Η σημασία του ζωγράφου αυτού δεν έγκειται έγκειται μόνο στον μεγάλο αριθμό εικόνων με την υπογραφή Χείρ Αγγέλου που έχει σωθεί, αλλά και στο γεγονός ότι διαθέτουμε την ιδιόχειρη διαθήκη του και άλλα αρχειακά έγγραφα μέσα από τα οποία προβάλλει η προσωπικότητα ενός ζωγράφου που κατείχε μια ιδιαίτερη θέση στην κοινωνία του βενετοκρατούμενου Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο). Περισσότερες από 30 εικόνες με την υπογραφή Χείρ Αγγέλου έχουν σωθεί, ενώ ένας αριθμός τουλάχιστον 20 εικόνων μπορεί να αποδοθεί στον ίδιο ζωγράφο.
Ο ζωγράφος Άγγελος υπήρξε ο πιο σπουδαίος ζωγράφος μιας ιδιαίτερα ενδιαφέρουσας εποχής. Είναι η εποχή που το κέντρο της καλλιτεχνικής παραγωγής μετατοπίζεται, λόγω των δυσχερών ιστορικών συγκυριών, από την πρωτεύουσα του Βυζαντινού κράτους, την Κωνσταντινούπολη, στην πρωτεύουσα της βενετοκρατούμενης Κρήτης, τον Χάνδακα. Οι πηγές μας παραδίδουν τα ονόματα ενός μεγάλου αριθμού Κωνσταντινουπολιτών ζωγράφων, οι οποίοι μεταφέρουν στο Χάνδακα την έδρα της καλλιτεχνικής τους δραστηριότητας. Η έκθεση θα αναζητήσει την τέχνη αυτών των ζωγράφων που σήμερα λανθάνει σε Μουσεία και ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού, για να δείξει πως αυτοί υπήρξαν οι δάσκαλοι του Αγγέλου. Επομένως, εκτός από το έργο του ζωγράφου Αγγέλου θα παρουσιαστούν δείγματα της τέχνης που δημιουργείται γύρω στο 1400. Παράλληλα, θα εκτεθούν εικόνες που τεκμηριώνουν το πόσο σπουδαίος καλλιτέχνης υπήρξε ο Άγγελος για τους σύγχρονούς του ζωγράφους αλλά και για τις επόμενες γενιές.
Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως ο ζωγράφος  Άγγελος ήταν ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος του 15ου αιώνα. Για το λόγο αυτό η έκθεση ολοκληρώνεται με την εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου από την Ερμούπολη της Σύρου, που φέρει την υπογραφή του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.
Ενότητες της έκθεσης
Η έκθεση διαιρείται σε τρεις ενότητες:
Α΄. Η βυζαντινή ζωγραφική γύρω στο 1400: Κωνσταντινούπολη – Κρήτη
Β΄. Εγώ Άγγελος (Α)κοτάντος ο ζωγράφος: το έργο και η διαθήκη του Αγγέλου
Γ΄. Με τον τρόπο του Αγγέλου: η απήχηση του Αγγέλου στους σύγχρονους και τους μεταγενέστερους ζωγράφους
Στην έκθεση περιλαμβάνονται εικόνες, εικονογραφημένα χειρόγραφα και έγγραφα από το Μουσείο του Λούβρου, το Βρετανικό Μουσείο, το Μουσείο Fitzwilliam του Κέμπριτζ, τα Κρατικά Αρχεία της Βενετίας, την Galleria Sabauda του Τορίνου, το Μουσείο Εικόνων του Ελληνικού Ινστιτούτου της Βενετίας, την Εθνική Πινακοθήκη της Μπολώνιας, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, το Μουσείο Π. & Α. Κανελλοπούλου, τις Μονές του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και του Ευαγγελισμού στην Πάτμο, τη Συλλογή Εικόνων της Αγ. Αικατερίνης Σιναϊτών της Ι. Αρχιεπισκοπής Κρήτης, Μονές της Κρήτης (Μονή Βροντησίου, Μονή Οδηγήτριας κλπ.), το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Ερμούπολη της Σύρου, από ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας, κ.ά.
Παράλληλες εκδηλώσεις
Σε συνεργασία με το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων θα δημιουργηθεί ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τη ζωγραφική των εικόνων στη βενετοκρατούμενη Κρήτη και το έργο του Αγγέλου.
Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα οργανωθεί στο Μουσείο Μπενάκη σειρά διαλέξεων για το ευρύ κοινό από καταξιωμένους επιστήμονες (Χρύσα Μαλτέζου, Νανώ Χατζηδάκη, Μαίρη Κωνσταντουδάκη-Κιτρομηλίδου, Μαρία Καζανάκη κ.ά.) καθώς και μουσικές εκδηλώσεις. Στις μουσικές εκδηλώσεις θα περιληφθεί η παρουσίαση του «Ερωτόκριτου» από τον Γιώργο Ξυλούρη και τον Αχιλλέα Περσίδη, καθώς και του έργου του Φραγκίσκου Λεονταρίτη, κρητικού μουσικοσυνθέτη του 16ου αιώνα, που το έργο του έγινε γνωστό μέσα από τις έρευνες του αείμνηστου Νικολάου Παναγιωτάκη.
Θα διοργανωθεί διεθνές συνέδριο (15-16 Ιανουαρίου 2011) στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς με τον τίτλο «1400-1450: η καλλιτεχνική παραγωγή στην Κωνσταντινούπολη, τη Βενετία και τη βενετοκρατούμενη Κρήτη».

Ταινία-Video-DVD
Θα γυριστεί ταινία μικρού μήκους για τον Άγγελο Ακοτάντο, που θα προβάλλεται κατά τη διάρκεια της έκθεσης και θα διατίθεται στο πωλητήριο σε video και DVD.

Κατάλογος
Ο κατάλογος, που συνοδεύει την έκθεση, αποτελεί την πλήρη μονογραφία του έργου του Αγγέλου και της καλλιτεχνικής παραγωγής στην Κωνσταντινούπολη και τη βενετοκρατούμενη Κρήτη κατά το πρώτο μισό του 15ου αιώνα. Εκτενή εισαγωγικά κείμενα αναφέρονται στις ιστορικές, κοινωνικές και καλλιτεχνικές συνθήκες που διαμορφώνονται στο Βυζάντιο και στην Κρήτη κατά την περίοδο αυτή. Ο κατάλογος θα κυκλοφορήσει ελληνικά και αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο Lund Humphries της Αγγλίας σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη.