† π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος Δρ. Θεολογίας Δρ. Φιλοσοφίας, ΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΗΣ ΤΡΙΑΔΙΚΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

α) Ποιήσωμεν...

Η Τριαδική αλήθεια παρουσιάζεται ήδη στο πρώτο κεφάλαιο του πρώτου βιβλίου της άγιας Γραφής:
«Και είπεν ο Θεός, ας δημιουργήσουμε άνθρωπο σύμφωνα με τη δική μας εικόνα και ομοίωση (κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν) και ας εξουσιάζουν στα ψάρια της θάλασσας και στα πετεινά του ουρανού και στα κτήνη και σ' όλη τη γη και σ' όλα τα ερπετά που σύρονται πάνω στη γη. Και εδημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο, σύμφωνα με την εικόνα του Θεού τον εδημιούργησε, άνδρα και γυναίκα εποίησεν αυτούς» (Γέν. α' 26-27).
 

Εδώ παρουσιάζεται ο Θεός να «βουλεύεται» απευθυνόμενος σε κάποιον ή κάποιους: «ποιήσωμεν άνθρωπον», ας δημιουργήσουμε, λέγει, υπογραμμίζοντας ότι ο άνθρωπος είναι καρπός της θείας βούλησης και ενέργειας όχι ενός, αλλά περισσοτέρων θείων προσώπων. Η «εικόνα», σύμφωνα με την οποία επρόκειτο να δημιουργηθεί ο άνθρωπος ήταν μία. Όμως ανεφέρετο όχι μόνο στο πρόσωπο που ομιλούσε, αλλά και στα πρόσωπα εκείνων με τους οποίους «εβουλεύετο». Τελικά η αγία Γραφή εγκαταλείπει τον πληθυντικό αριθμό και υπογραμμίζει ότι ο άνθρωπος εδημιουργήθη από τον Θεό και «κατ' εικόνα Θεού». Η περικοπή παρουσιάζει όχι μόνο την ταυτότητα της ουσίας των Τριών θείων προσώπων («κατ' εικόνα ημετέραν και ομοίωσιν»), αλλά και την ταυτότητα θελήματος και ενεργείας («και εποίησεν ο Θεός...»).
 

«Προς ποίον ωμίλει ο Θεός, ώστε να ομιλεί προστάζων;» ρωτάει ο Μ. Αθανάσιος αναφερόμενος στο «ποιήσωμεν άνθρωπον...» (Γεν. α' 26). «Εάν λοιπόν ωμίλει εις αυτά που εγίνοντο και έδιδε διαταγάς εις αυτά, θα ήτο περιττός ο λόγος, διότι δεν υπήρχον ακόμη, αλλ' επρόκειτο να γίνουν· ουδείς ομιλεί εις αυτόν που δεν υπάρχει, ούτε δίδει διαταγάς, διά να γίνει αυτό που δεν έχει ακόμη γίνει. Διότι εάν ο Θεός διέτασσε αυτά που επρόκειτο να δημιουργηθούν, θα έπρεπε να λέγει- γίνε ουρανέ... και δημιουργήσου άνθρωπε... Από αυτά φαίνεται ο Θεός να συνομιλεί περί τούτων με κάποιον πλησίον Του».
 

Για τον Υιό και Λόγο του Θεού γνωρίζουμε πως παρευρίσκετο κατά τη δημιουργία (Παροιμ. η' 27. Ψαλμ. λβ' 6. Ιω. α' 3. Εφεσ. γ' 9. Κολ. α' 16. Εβρ. α' 2. Αποκ. γ' 14. δ' 11). Ακόμη ο Υιός κάνει ό,τι κάνει και ο Πατέρας (Ιω. ε' 19). Ο Μ. Βασίλειος αναφέρει πως ο Θεός, με το «ποιήσωμεν...» απευθύνεται προς τον Υιό, που είναι «απαύγασμα της δόξης και χαρακτήρ της υποστάσεως αυτού» (Εβρ. α' 15) και «εικών του Θεού του αοράτου» (Κολ. α' 15), «προς την ιδίαν την εικόνα Του, την ζώσαν, εκείνην που είπε, "εγώ και ο Πατήρ εν εσμέν" (Ιω. ι' 30) και "ο εωρακώς εμέ εώρακε τον Πατέρα" (Ιω. ιδ’ 9)• εις εκείνην λέγει το "ποιήσωμεν άνθρωπον κατ' εικόνα ημετέραν". Όπου μία εικών, πού το ανόμοιον;». 

Αλλά στη δημιουργία παίρνει μέρος και το Άγιο Πνεύμα, όχι μόνο ο Υιός και Λόγος του Θεού: «Με τον Λόγον του Κυρίου εστερεώθησαν οι ουρανοί και με το Πνεύμα του στόματος Αυτού η δύναμις αυτών» (Ψαλμ. λβ' 6), «το Πνεύμα του Θεού με δημιούργησε και η πνοή του Παντοδύναμου με διδάσκει» (Ιώβ λγ' 4. Πρβλ. Ψαλμ. ργ' 29-30).  

«Ο γάρ Πατήρ διά του Λόγου εν Πνεύματι κτίζει τα πάντα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μ. Αθανάσιος- «επειδή, όπου είναι ο Λόγος, εκεί είναι και το Άγιον Πνεύμα· και τα κτιζόμενα διά του Λόγου έχουν την δύναμιν της υπάρξεώς των από τον Υιόν διά του Πνεύματος (Ψαλμ. λβ' 6)... Λοιπόν έτσι αποδεικνύεται ότι το Πνεύμα ναι αδιαίρετον από τον Υιόν». Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι «ο Πατήρ διά του Υιού εν Αγίω Πνεύματι ποιεί τα πάντα- έτσι διατηρείται η ενότητα της Αγίας Τριάδος και έτσι κηρύσσεται εις την Εκκλησίαν ένας Θεός» (Πρβλ. Α' Κορ. η' 6. Ρωμ. ια' 36). 

Όταν η αγία Γραφή αναφέρει «ποιήσωμεν...», εννοεί πως ο άνθρωπος και ολόκληρος η δημιουργία έχει ως «αρχική αιτία» τον Πατέρα, ως «δημιουργική» τον Υιόν και ως «τελειοποιούσα» το Άγιο Πνεύμα.


β) Εδάφια που αναφέρουν δύο θεία πρόσωπα

Πολλά εδάφια στην αγία Γραφή κάνουν λόγο για δύο θεία πρόσωπα και ερμηνεύονται στο φως της ορθοδόξου πίστης ότι αναφέρονται στον Ένα και Τριαδικό Θεό, στον οποίο διακρίνονται μία φύση και τρία πρόσωπα.
 

Στον προφήτη Ιεζεκιήλ αναφέρεται:
«Και είπε Κύριος προς εμέ· η πύλη αυτή είναι κλεισμένη, κανείς δεν θα περάσει δι' αυτής, διότι Κύριος ο Θεός του Ισραήλ θα εισέλθει δι' αυτής και θα μείνει, κλεισμένη» (Ιεζ. μδ' 2). Και εδώ παρουσιάζονται δύο θεία πρόσωπα. Ασφαλώς ο δεύτερος Κύριος, που εισήλθε διά της κλειστής πύλης (παρθένος Μαρία), είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού, που ενανθρώπησε και κατοίκησε μεταξύ μας (Ιω. α' 14).
 

«Διότι τάδε λέγει Κύριος Παντοκράτωρ εις δόξαν με απέστειλε εναντίον των εθνών που σας λαφυ- ραγώγησαν, διότι όποιος σας αγγίζει, σαν να αγγίζει την κόρη του οφθαλμού Του.
Διότι ιδού θα απλώσω εγώ το χέρι μου εναντίον τους και θα γίνουν λάφυρα στους αιχμαλώτους των και θα γνωρίσουν πως ο Κύριος Παντοκράτωρ με απέστειλε. 
Τέρπου και ευφραίνου, κόρη μου Σιών, διότι ιδού εγώ έρχομαι και θα κατασκηνώσω εν μέσω σου, λέγει Κύριος. Και θα καταφύγουν έθνη πολλά στον Κύριο την ημέρα εκείνη και θα γίνουν λαός Του (το εβραϊκό έχει: λαός μου!) και θα κατασκηνώσουν εν μέσω σου, και θα γνωρίσουν ότι ο Κύριος Παντοκράτωρ με έστειλε προς σε»
(Ζαχ. β' 12-15- εβραϊκό κείμενο: β' 8-11).

Είναι χαρακτηριστικό ότι εδώ όχι μόνο διακρίνονται δύο θεία πρόσωπα, αλλά τα δύο αποκαλούνται «Κύριος Παντοκράτωρ» (Πρβλ. Ζαχ. δ' 8-9. Ωσηέ α' 4. 7. Αμώς δ' 11.Β' Τιμ. α' 18).
Πολλοί Ψαλμοί εκφράζουν την ίδια Τριαδική αλήθεια:

Ο θρόνος σου, ω Θεέ,  παραμένει στους αιώνες των αιώνων·
 η ράβδος της βασιλείας σου είναι ράβδος ευθύτητος. 
Αγάπησες δικαιοσύνη και εμίσησες ανομία·
για τούτο σε έχρισε, ω Θεέ, ο Θεός σου,
 με έλαιο αγαλλιάσεως υπέρ τους μετόχους σου»
(Ψαλμ. μδ' 7-8).

Εδώ ο ψαλμωδός αναφέρεται σε δύο θεία πρόσωπα: στον Πατέρα και στον Υιό (πρβλ. Εβρ. α' 8). Το ίδιο βλέπουμε και στους προφήτες:

«Διότι Αυτός είναι ο Θεός μας και εμείς λαός της βοσκής Του και πρόβατα στο χέρι Του.
Σήμερα, εάν ακούσετε τη φωνή Του, μη σκληρύνετε τις καρδιές σας, όπως στην ανταρσία,
την ημέρα της δοκιμασίας στην έρημο, όπου με επείρασαν οι πατέρες σας, με εδοκίμασαν,
αν και είδαν τα έργα του» (Ψαλμ. 94, 7-9).

Ο απόστολος Παύλος μας πληροφορεί πως το θείο πρόσωπο, το οποίο ομιλεί εδώ, αναφερόμενο σε δεύτερο θείο πρόσωπο, είναι το Άγιο Πνεύμα (Εβρ. γ' 7).


γ) Η φιλοξενία του Αβραάμ

Η αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο αποτελεί αναμφίβολα θεία συγκατάβαση. Γι' αυτό και προσαρμόζεται στα μέτρα του ανθρώπου. Αυτό βλέπουμε στην Θεοφάνεια, την οποία αξιώθηκε ο Αβραάμ, στην οποία βασίζεται και η εξεικόνιση του Θεού με τη μορφή τριών αγγέλων. Στην αγία Γραφή αναφέρεται:
«Εφανερώθηκε δε σ' αυτόν ο Θεός (Γιαχβέ) κοντά στη δρυ Μαμβρή κατά το μεσημέρι, όταν εκάθητο στην πόρτα της σκηνής του. Εσήκωσε τα μάτια και είδε ξαφνικά τρεις άνδρες να στέκουν εκεί. Και όταν τους είδε, έτρεξε να τους συναντήσει από τη θύρα της σκηνής και τους προσκύνησε μέχρι το έδαφος και είπε- Κύριε, αν τυχόν βρήκα χάρι ενώπιόν σου, μη προσπεράσεις το δούλο σου- ας φέρουμε λοιπόν νερό και νίψετε τα πόδια σας και δροσισθήτε κάτω από το δένδρο» (Γέν. ιη' 1-4). 

Εδώ προξενεί εντύπωση, πως ενώ είναι τρεις, ο Αβραάμ μιλάει σε ενικό αριθμό, σαν να είναι ένας και κατόπιν πάλι σε αριθμό πληθυντικό. 

Στη συνέχεια παίρνει το λόγο ο επισκέπτης του Αβραάμ, που στο εβραϊκό κείμενο ονομάζεται Γιαχβέ (Κύριος) και βεβαιώνει πως η Σάρρα, η γυναίκα του Αβραάμ, θα αποκτήσει γυιό, παρ' όλα τα γεράματά της, και στην αμφιβολία της Σάρρας υπογραμμίζει: «μήπως είναι τίποτε αδύνατο στο Θεό (Γιαχβέ);» (Γέν. ιη' 14). 

«Εσηκώθησαν από εκεί οι άνδρες και εστάθησαν προς τα Σόδομα και Γόμορρα. Ο δε Αβραάμ πήγαινε μαζί τους και τους ξεπροβόδιζε. Ο δε Κύριος (Γιαχβέ) είπε: Δεν θα κρύψω εγώ αυτά που θα κάνω από το δούλο μου Αβραάμ, διότι εγνώριζα ότι θα διδάξει τους υιούς του και τον οίκο του μετά απ’ αυτόν· θα φυλάξουν την οδό του Κυρίου (Γιαχβέ) και θα πράττουν δικαιοσύνη και κρίση, ώστε να αποστείλει ο Κύριος (Γιαχβέ) στον Αβραάμ όλα όσα του υποσχέθηκε. Είπε δε ο Κύριος (Γιαχβέ): η κραυγή για τα Σόδομα και Γόμορρα προς εμέ επληθύνθη και οι αμαρτίες των είναι πολύ μεγάλες- θα κατεβώ λοιπόν να δω αν οι αμαρτίες των είναι ή δεν είναι σύμφωνες με την κραυγή που φθάνει σ' εμέ. Ανεχώρησαν από εκεί οι άνδρες και ήλθαν στα Σόδομα. Ο Αβραάμ στεκόταν ακόμη πλησίον του Κυρίου (Γιαχβέ)» (Γέν. ιη' 16-22). 

Στα Σόδομα ο Λωτ προσκάλεσε τους δύο επισκέπτες στο σπίτι του κι εκείνοι τον ενημέρωσαν σχετικά με την επικείμενη καταστροφή της πόλης: «υπάρχουν εδώ γαμβροί σου ή γυιοί ή θυγατέρες ή κανένας άλλος δικός σου στην πόλη; βγάλε τους από τον τόπο αυτό- διότι εμείς θα καταστρέψουμε τον τόπο αυτό, διότι η κραυγή των έφθασε μέχρι τον Κύριο (Γιαχβέ) και ο Κύριος (Γιαχβέ) μας απέστειλε να την καταστρέψουμε... Είπε δε ο Λωτ προς αυτούς: Σε παρακαλώ, Κύριε, επειδή ο δούλος σου βρήκε χάρη ενώπιόν σου και του έδειξε το μεγάλο σου έλεος, ώστε να προστατευθεί η ζωή μου, εγώ δε (φοβούμαι) πως δεν θα δυνηθώ να σωθώ στο όρος και θα με προλάβουν τα κακά και θα πεθάνω, ιδού η πόλις αυτή είναι πλησίον, ώστε να καταφύγω εκεί· είναι μικρή, εκεί θα σωθεί η ζωή μου από σε... Και ο Κύριος (Γιαχβέ) έβρεξε πάνω στα Σόδομα και τα Γόμορρα φωτιά παρά Κυρίου (Γιαχβέ) εξ ουρανού...» (Γέν. ιθ' 12-24). 

Και στο κομμάτι αυτό παρατηρούμε πως χρησιμοποιείται ο πληθυντικός αριθμός: «εμείς θα καταστρέψουμε τον τόπον αυτόν», «ο Κύριος μας απέστειλε να τον καταστρέψουμε», όμως στη συνέχεια χρησιμοποιείται ο ενικός αριθμός: «Σε παρακαλώ, Κύριε... Και ο Κύριος έβρεξε… φωτιά παρά Κυρίου»! Με άλλα λόγια, ο Κύριος Γιαχβέ) αποστέλλει δύο πρόσωπα, τα οποία ονομάζονται επίσης Κύριος (Γιαχβέ) και καταστρέφουν τα Σόδομα και τα Γόμορρα με φωτιά! 

Και στην περίπτωση αυτή δεν βλέπουμε απλώς να ξεχωρίζουν τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος, αλλά και παρουσιάζονται με μία θέληση και με μία ενέργεια: ο Θεός δρα και εδώ διά του Λόγου Του και του Πνεύματός Του τού Αγίου!


δ) Άλλες μαρτυρίες της Παλαιάς Διαθήκης 

Η Παλαιά Διαθήκη δεν είναι δυνατόν να κατανοηθεί χωρίς την θεία αποκάλυψη, που συντελέσθηκε στο πρόσωπο του Χριστού (Β' Κορ. γ' 14-16). Δυσνόητα σημεία της Παλαιάς Διαθήκης ερμηνεύονται με σαφήνεια στο φως της Καινής Διαθήκης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα, όταν πρόκειται για τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Ο προφήτης Ησαΐας μας πληροφορεί:

«Είδα τον Κύριο (Γιαχβέ) καθήμενο
σε θρόνο υψηλό και επηρμένο,
κι ο ναός ήταν γεμάτος απ’ τη δόξα Του.
Και Σεραφείμ στεκόνταν γύρω Του...
Και έκραζε το ένα στο άλλο κι έλεγε-
"άγιος, άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ,
πλήρης όλη η γη της δόξης Του"...
ταλαίπωρος εγώ, εχάθηκα·
γιατί είμαι άνθρωπος με ακάθαρτα χείλη...
και είδα με τα μάτια τον Βασιλέα Κύριο Σαβαώθ...
Και άκουσα τη φωνή Κυρίου που έλεγε·
"ποίον να αποστείλω και ποιος να πορευθεί σ' αυτόν το
λαό", (το εβραϊκό κείμενο έχει: και ποιος θα πορευθεί διά
ημάς!).
Και είπα• "ιδού, εγώ είμαι· απόστειλόν με"...
"Πήγαινε στο λαό τούτο και πες:
Θα ακούσετε και δε θα καταλαβαίνετε ποτέ,
και θα κυττάζετε και ποτέ δε θα δήτε-
διότι έγινε αναίσθητη η καρδιά του λαού τούτου,
και βαρειά ακούουν με τα αυτιά τους,
και έκλεισαν τα μάτια τους,
μη τυχόν δουν με τα μάτια τους
και ακούσουν με τ' αυτιά τους,
και καταλάβουν με την καρδιά τους και κατανοήσουν, 
κι εγώ τους θεραπεύσω» (Ησ. στ' 1-10).
 

Ο απόστολος Ιωάννης αναφέρει τους τελευταίους αυτούς λόγους του προφητικού βιβλίου και προσθέτει πως εφαρμόσθηκαν στο πρόσωπο του Χριστού: «Αυτά είπεν ο Ησαΐας, όταν είδε την δόξαν Του και μίλησε γι' Αυτόν» (Ιω. ιβ’ 36-41). Εξ άλλου ο απόστολος Παύλος μνημονεύει την ίδια προφητεία και υπογραμμίζει πως στον Ησαΐα μίλησε το Πνεύμα το Άγιο (Πράξ. Κη’ 25-27). Ο Ησαΐας λοιπόν είδε τη δόξα του Τριαδικού Θεού!
Αλλά και σε άλλα σημεία η αγία Γραφή αποκαλύπτει τον Τριαδικό Θεό μνημονεύοντας τρία θεία πρόσωπα.

«Πλησιάσατέ με και ακούσατε ταύτα·
από την αρχή δεν μίλησα κρυφά, ούτε σε σκοτεινό τόπο·
όταν επραγματοποιούντο ήμουν εκεί,
και τώρα ο Κύριος με απέστειλε,
και  το Πνεύμα Αυτού» (Ησ. μη' 16).

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτός που ομιλεί είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού, που ταυτόχρονα δίνει μαρτυρία γι' αυτόν ο οποίος τον απέστειλε και για το Άγιο Πνεύμα.
Για τρία πρόσωπα μιλάει ο ίδιος προφήτης και σε άλλο σημείο, κάνοντας λόγο για τον «Κύριο», το «Πνεύμα του Κυρίου» και τον «Λυτρωτή»:

Και είδε Κύριος και δυσαρεστήθη, 
ότι δεν υπήρχε κρίση·
και είδε ότι δεν υπήρχε άνθρωπος, 
και εθαύμασε ότι δεν υπήρχε ο μεσιτεύων·
όθεν ο βραχίων Αυτού ενήργησε εις αυτόν σωτηρίαν... 
όταν ο εχθρός επέλθει ως ποταμός,
το Πνεύμα του Κυρίου
θα υψώσει σημαίαν εναντίον αυτού·
και  ο Λυτρωτής θα έλθει στη Σιών 
και προς όσους εκ του οίκου Ιακώβ
επιστρέψουν από την παράβαση, λέγει Κύριος»
(Ησ. νθ' 15-20, εβραϊκό κείμενο).

Την ίδια παρατήρηση κάνουμε και για τον Ψαλμό ρθ' 1-5: 
«Είπεν ο Κύριος στον Κύριο μου·
 κάθησε στα δεξιά μου, 
ώσπου να θέσω τους εχθρούς σου 
κάτω από τα πόδια σου...
από τον κόλπο μου, πριν από τον αυγερινό σε εγέννησα... 
ο Κύριος εκ δεξιών σου θα συντρίψει βασιλείς 
την ημέρα της οργής Του».

Αυτά και πολλά άλλα χωρία (Ησ. η' 5-8. Οβδ. α' 1. Αγγαίου β' 4-5. Χαχ. α' 1-6. ζ' 12 κλπ.) χρησιμοποιούν οι πατέρες της Εκκλησίας, για να κατοχυρώσουν βιβλικά την τριαδική αλήθεια.


ε) Η φανέρωση του Τριαδικού Θεού στην Καινή Διαθήκη

Την πρώτη μαρτυρία περί του Τριαδικού Θεού βρίσκουμε στο μήνυμα του αγγέλου προς την παρθένο Μαρία: «Πνεύμα Άγιο θα έλθει εις σε και δύναμη του Υψίστου θα σε επισκιάσει· διά τούτο και το άγιον που θα γεννηθεί, θα ονομασθεί Υιός Θεού» (Λουκ. α' 35). Έκτος αυτού όμως η Καινή Διαθήκη αποκαλύπτει τον Τριαδικό Θεό σε πολλά άλλα σημεία. 


1. Στον Ιορδάνη

Στον Ιορδάνη ποταμό, κατά τη βάπτιση του Χριστού, ο Πατήρ μαρτυρεί την Θεότητα του Υιού με το να τον ονομάζει Υιόν Του αγαπητόν· ο Υιός βαπτίζεται στο νερό του ποταμού και φωτίζει ολόκληρο τον κόσμο απαλλάσσοντάς τον από την κυριαρχία του Σατανά. Και το Πνεύμα το Άγιο κατέρχεται με μορφή περιστεράς, για να βεβαιώσει τη μαρτυρία του Πατρός και να μας χαρίσει το αδιάσειστο θεμέλιο της πίστεώς μας (Ματθ. γ' 13-17. Μάρκ. α' 9-11. Λουκ. γ' 21-22).
 

Αυτή την αλήθεια βεβαιώνει ο ύμνος της Εκκλησίας:

«Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε,
η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις·
του γαρ γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει Σοι,
αγαπητόν σε Υιόν ονομάζουσα·
και το Πνεύμα εν είδει περιστεράς
εβεβαίου του λόγου το ασφαλές.
Ο επιφανείς Χριστέ ο Θεός,
και τον κόσμον φωτίσας, δόξα Σοι».

Αυτή τη θεία αποκάλυψη βεβαιώνει και η μαρτυρία του Ιωάννου: «Εγώ δεν τον εγνώριζα, αλλ’ Εκείνος που με απέστειλε να βαπτίζω με νερό, Εκείνος μού είπε: εις όποιον θα δεις να κατεβαίνει το Πνεύμα και να μένει επάνω του, Αυτός είναι ο Υιός του Θεού» (Ιω. α' 33-34).


2. Στο όρος της μεταμορφώσεως

Στο όρος της μεταμορφώσεως (Ματθ. ιζ' 1-8. Μάρκ. θ' 2-8. Λουκ. Θ' 28-36) οι τρεις μαθητές είδαν τη λάμψη του θείου προσώπου, ενώ το Άγιο Πνεύμα τους επεσκίασε με τη φωτεινή νεφέλη και ο Πατήρ εβεβαίωνε και πάλι πως «αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπητός, αυτόν να ακούτε». 

Η πίστη μας λοιπόν δεν στηρίζεται στο ανθρώπινο λογικό, που είναι ασταθές και γεμάτο ατέλεια. Είναι αποτέλεσμα της θείας επιφάνειας και στηρίζεται στο άκτιστο λείο φως του όρους Θαβώρ, στη βεβαιότητα που χαρίζει η παρουσία του Αγίου Πνεύματος, το οποίο κατήλθε και πάλι με βοή «σαν να φυσά δυνατός άνεμος» την ημέρα της Πεντηκοστής, για να «πληρώσει» τους μαθητές (Πράξ. β' 2-4) και να μείνει στην Εκκλησία και να οδηγήσει το λαό του Θεού στην αλήθεια (Ιω. ιδ' 16. ιστ' 13). 

«Εν τω φωτί σου οψόμεθα φως», λέγει ο ψαλμωδός (Ψαλμ. λε' 10) «και τώρα ημείς είδομεν και κηρύσσομεν (Α' Ιω. α' 3.5), ότι το «σου» σημαίνει τον Πατέρα, το φως εξ ου το φως τον Υιό· "εν τω φωτί" δήλον ότι τω Πνεύματι, αυτήν την σύντομον και απέριττον θεολογίαν της Τριάδος κηρύσσομεν. Όποιος δεν παραδέχεται, ας μη παραδέχεται, όποιος παρανομεί, ας παρανομεί (Ησ. κα' 2), ημείς κηρύσσομεν αυτό που εννοήσαμεν. Αν δεν ακουώμεθα μέχρι κάτω, θ' αναβώμεν εις όρος υψηλόν (Ησ. μ' 9) και θα βοήσωμεν απ’ εκεί. Θα υψώσωμε το Πνεύμα, δεν θα φοβηθώμεν. Και αν φοβηθώμεν, θα φοβηθώμεν διά την σιωπήν, και όχι διά την διακήρυξιν» (Γρ. Θεολ.). 

Αυτά είναι τα αδιάσειστα θεμέλια της πίστεως μας, τα οποία εξασφαλίζουν σταθερότητα που ξεπερνά κάθε άλλη βεβαιότητα, που στηρίζεται σε ανθρώπινα επιχειρήματα και δεδομένα. Η μαρτυρία του Θεού Πατρός και η φανέρωση της δόξας του Υιού· η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος με μορφή περιστεράς και οι πύρινες γλώσσες. 

Γι' αυτό το λόγο ο απόστολος Πέτρος έγραφε στους χριστιανούς: «Διότι σας εγνωστοποιήσαμε τη δύναμη και την παρουσία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, όχι ακολουθήσαντες εντέχνους μύθους, αλλ’ επειδή είδαμε με τα μάτια μας την μεγαλειότητά Του. Διότι έλαβε από τον Θεό Πατέρα τιμή και δόξα, όταν ήλθε εις αυτόν από μεγαλοπρεπή δόξα αυτή η φωνή: Αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπητός, εις τον οποίον εγώ ευαρεστούμαι!
 

Τη φωνή αυτή εμείς την ακούσαμε να έρχεται από τον ουρανό, όταν είμεθα μαζί Του εις το όρος το άγιο. Και τοιουτοτρόπως έχουμε βεβαιότερο τον προφητικό λόγο, εις τον οποίο καλώς πράττετε να δίδετε προσοχή, ως εις λύχνον φωτίζοντα μέσα σε σκοτεινό μέρος, έως ότου γλυκοχαράξει η ημέρα και ο αυγερινός εις τας καρδίας σας. Να έχετε προπαντός υπ' όψιν σας ότι κανένας δεν ημπορεί να ερμηνεύσει την προφητεία της Γραφής μόνος του. Διότι δεν έγινε ποτέ προφητεία διά θελήματος ανθρώπου, αλλά από το Πνεύμα το Άγιον κινούμενοι ωμίλησαν άγιοι άνθρωποι του Θεού» (Β' Πέτρ. α' 16-21).  

Και άλλος μαθητής, ο Ιωάννης προσθέτει: «Εάν δεχώμεθα την μαρτυρία του ανθρώπου, η μαρτυρία του Θεού είναι μεγαλυτέρα και η μαρτυρία αυτή είναι του Θεού, την οποία έδωκε διά τον Υιόν Του. Όποιος πιστεύει εις τον Υιό του Θεού, έχει τη μαρτυρία αυτή μέσα του, όποιος όμως δεν πιστεύει εις τον Θεό, τον έχει κάμει ψεύστη, διότι δεν επίστευσεν εις την μαρτυρία, την οποίαν ο Θεός έδωκε διά τον Υιόν» (Α' Ιω., ε' 9-10). Στο φως της μεταμορφώσεως και στο φως της πεντηκοστής, οι απόστολοι μετέδωσαν αυτή την μαρτυρία σ' όλο τον τότε γνωστό κόσμο.


3. ... βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός...

Η σωτηρία του ανθρώπου συντελείται με το Ιερό Βάπτισμα ως ενέργεια του Πατρός διά του Υιού «εν Αγίω Πνεύματι». Αυτό υπογραμμίζει ο απόστολος Παύλος στην επιστολή του προς τον Τίτο:
«Αλλ' όταν εμφανίσθηκε η χρηστότης και η φιλανθρωπία του Σωτήρος μας Θεού, μας έσωσε... διά του λουτρού της αναγεννήσεως και ανακαινίσεως υπό του Αγίου Πνεύματος, το οποίον εξέχυσε σ' εμάς πλούσια διά του Ιησού Χριστού του Σωτήρος μας...» (Τίτ. γ' 4-6). 

Με τη μαρτυρία αυτή κατανοούμε, γιατί ο Χριστός, όταν απέστειλε τους μαθητές Του να κηρύξουν το ευαγγέλιο, τους είπε να βαπτίζουν εκείνους που θα πιστεύουν εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» (Ματθ. κη' 19).  

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος παρατηρεί πως το κοινό όνομα των τριών είναι εδώ ένα: η Θεότης, και αναφερόμενος στην ιερά ακολουθία του Βαπτίσματος προσθέτει: «Θα μάθεις και με τα λόγια και με τα νεύματα, ότι αποβάλλεις όλη την αθεΐα άπαξ και τάσσεσαι έτσι με το μέρος όλης της Θεότητος». 

Αφού ο ίδιος ο Χριστός εθέσπισε το βάπτισμα εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, πρέπει η ομολογία μας να είναι σύμφωνη με το βά¬πτισμα και η δοξολογία σύμφωνη με την πίστη, δηλαδή τριαδική! «Η μεν πίστις ολοκληρούται με το βάπτισμα, το δε βάπτισμα θεμελιώνεται με την πίστη και με την επίκληση των ιδίων ονομάτων ολοκληρώνονται και τα δύο». 

Μήπως μπορεί κανείς να πιστεύσει στον Πατέρα χωρίς να χρειάζεται να πιστεύσει στον Υιό ή στο Άγιο Πνεύμα; Όχι, «δεν πιστεύει εις τον Υιό αυτός που δεν πιστεύει εις το Πνεύμα· και δεν πιστεύει εις τον Πατέρα αυτός που δεν πιστεύει εις τον Υιό. Διότι "δεν μπορεί κανείς να ειπεί Κύριον τον Ιησούν παρά μόνον διά του Αγίου Πνεύματος" (Α' Κορ. ιβ' 3) και "τον Θεό κανείς δεν τον είδε ποτέ, αλλ’ ο μονογενής Υιός, που ευρίσκεται εις τον κόλπο του Πατρός, αυτός μας εξήγησε" (Ιω. α' 18). Δεν μπορεί ακόμη ο άνθρωπος αυτός ούτε αληθινή προσκύνηση να κάμει. Διότι ούτε είναι δυνατό να προσκυνήσει τον Υιό παρά μόνο με το Άγιο Πνεύμα, ούτε μπορεί να επικαλεσθεί τον Πατέρα, παρά μόνο με το Πνεύμα που χαρίζει την υιοθεσία» (Μ. Βασ. Πρβλ. Ρωμ. η' 15). 

Εάν δεν επρόκειτο για τον Ένα και Τριαδικό Θεό, δεν θα ετίθετο εδώ ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα στην ίδια τάξη με τον Πατέρα, ούτε άλλωστε ο απόστολος θα εδίδασκε πως η χάρη που δίδεται είναι μία- «εις Κύριος, μία πίστις, εν βάπτισμα» (Εφεσ. δ' 4). Εάν ο Υιός ήταν κτίσμα, δεν θα συναριθμείτο εδώ με τον Κτίστη, ούτε άλλωστε θα ήταν αναγκαία η συναρίθμηση αυτή προκειμένου να ενωθούμε με τον Θεό διά του βαπτίσματος.
«Διά ποιον ελέχθη το ουαί; Διά ποίον επιφυλάσσεται θλίψις; Διά ποίον αδιέξοδος και σκότος; Όχι διά τους παραβάτας; Όχι διά τους αρνητάς της πίστεως; Πώς όμως μπορεί κανείς να εξακριβώσει την άρνησιν; Όχι με το ότι αθέτησαν τας ομολογίας των; Τι όμως ωμολόγησαν και πότε; Ότι πιστεύουν εις τον Πατέρα και τον Υιόν και το Άγιον Πνεύμα, όταν, αφού απεκήρυξαν τον διάβολο και τους δαίμονας του, είπαν την σωτηριώδη εκείνην έκφρασιν. Ποία λοιπόν ταιριαστή ονομασία δι' αυτούς ευρέθη από τα τέκνα του φωτός; Δεν αποκαλούνται παραβάται, επειδή επρόδωσαν τας συμφωνίας που είχαν κάμει διά την σωτηρίαν των;» (Μ. Βασ.). 

Το βάπτισμα λοιπόν στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος θεμελιώνεται στην πίστη στον Τριαδικό Θεό. Η ομολογία αυτής της πίστης είναι αναπόσπαστο μέρος του ιερού βαπτίσματος. Γι' αυτό και η Εκκλησία μας δεν αναγνωρίζει το βάπτισμα των αιρετικών που απορρίπτουν την πίστη στην Αγία Τριάδα.


4. Τριαδική δοξολογία

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του αγίου Διονυσίου Αλεξανδρείας (264), ο πρωτοχριστιανικός τύπος δοξολογίας είναι: «τω δε Θεώ Πατρί και τω Κυρίω ημών Ιησού Χριστώ συν Αγίω Πνεύματι, δόξα και κράτος εις τους αιώνας των αιώνων, αμήν». Αυτό σημαίνει πως η δοξολογία και η προσκύνησις του Θεού είναι Τριαδική.
Έτσι ο Μ. Βασίλειος αναφέρεται στο Ιω. δ' 24 («Πνεύμα ο Θεός και τους προσκυνούντας αυτόν εν Πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν») και υπογραμμίζει ότι υπάρχει μόνο μία προσκύνησις- ο Πατήρ προσκυνείται «εν Πνεύματι και αληθεία», δηλαδή «εν Υιώ και Αγίω Πνεύματι». Καταλήγοντας σημειώνει:
 

«Όπως λοιπόν εις την εν τω Υιώ προσκύνησιν εννοούμεν ότι αυτός είναι η εικών του Θεού και Πατρός, έ¬τσι και εις την εν Πνεύματι προσκύνησιν πιστεύομεν ότι τούτο δεικνύει δι' εαυτού την θεότητα του Κυρίου, Διά τούτο και εις την προσκύνησιν το Άγιον Πνεύμα δεν χωρίζεται από τον Πατέρα και τον Υιόν. Και εάν μεν ευρί¬σκεσαι εκτός της χάριτος του Πνεύματος, ούτε καν θα προσκυνήσεις, αν όμως κινήσαι εντός αυτού, με κανένα τρόπο δεν θα το ξεχωρίσεις από τον Θεόν, παρά μόνον αν ξεχωρίσεις το φως από αυτά που βλέπομεν διότι είναι αδύνατον να ιδεί κανείς την εικόνα του αοράτου Θεού χω¬ρίς τον φωτισμόν του Πνεύματος».
 

Όπως βαπτίζουμε, λοιπόν, έτσι και πιστεύουμε, και όπως πιστεύουμε, έτσι και δοξολογούμε (Μ. Βασίλειος).
Συμπερασματικά παρατηρούμε πως η πίστη μας στον Ένα και Τριαδικό Θεό δεν είναι μεταγενέστερο κατασκεύασμα των ανθρώπων της Εκκλησίας, αλλά διδασκαλία της αγίας Γραφής, την οποία οι πατέρες της Εκκλησίας θέλησαν να περιφρουρήσουν. 

Ήδη στην Παλαιά Διαθήκη ο Τριαδικός Θεός εμφανίζεται ως δημιουργός του ανθρώπου και του κόσμου. Πολλά εδάφια δηλώνουν την ενότητα της βούλησης και της ενέργειας τριών Θείων προσώπων, που μετέχουν της μιας Θείας ουσίας, και γι' αυτό χαρακτηρίζονται «Κύ¬ριος», «Κύριος ο Θεός» ή και «Κύριος Παντοκράτωρ». 

Οι αποκαλύψεις αυτές της αγίας Τριάδος, τόσο στην Παλαιά Διαθήκη, όσο και στην Καινή, αποτελούν συγκατάβαση του Θεού στην κατάσταση του ανθρώπου της πτώσης. Η Τριαδική αυτή πίστη συμπληρώνεται στην Εκκλησία μας με τον τύπο του βαπτίσματος («εις το όνο¬μα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος») και ολοκληρώνεται με την επίκληση και τη δοξολογία του Τριαδικού Θεού. Οι ορθόδοξοι χριστιανοί βαπτίζονται όπως πιστεύουν και δοξολογούν τον Θεό σε αρμονία με την Τριαδική τους πίστη.
 

Για να φθάσει κανείς σ' αυτή την πίστη, πρέπει να οδηγηθεί από το Πνεύμα του Θεού, το όποιο όμως δεν δρα ανεξάρτητα από τον Χριστό και το σώμα Του, την Εκκλησία. Γι' αυτό το λόγο οι αιρετικοί, παρ' όλον ότι με¬λετούν την αγία Γραφή και υποστηρίζουν πως επικαλούνται το Άγιο Πνεύμα, δεν οδηγούνται στη σωστή πίστη. Εγκαταλείπουν το σώμα του Χριστού, την Εκκλησία, και υψώνουν τον ίδιο τον εαυτό τους σε αυθεντικό ερμηνευτή της αγίας Γραφής.
 

Για να φθάσουμε λοιπόν στην αλήθεια του Τριαδικού θεού, δεν αρκεί η μελέτη της αγίας Γραφής- πρέπει να γίνουμε άνθρωποι του Χριστού, δηλαδή μέλη της Εκκλησίας, όπου ενεργεί το Πνεύμα του Θεού. Μόνο εκεί μπορούμε να αισθανθούμε την παρουσία των πυρίνων γλωσσών και να λάβουμε το θείο φωτισμό, όπως οι απόστολοι την ημέρα της Πεντηκοστής.
 

Χωρίς αυτή τη θεία πνοή, κανένας άνθρωπος δεν μπο¬ρεί να γνωρίσει την αλήθεια του Τριαδικού Θεού, οσοδήποτε και αν μελετήσει την αγία Γραφή. «Το να γνωρί¬σουμε πλήρως το μυστήριο της Αγίας Τριάδος σημαίνει να έλθουμε σε τέλεια ένωση μετά του Θεού, να εισέλθωμρ, στην θεία ζωή» (Ευάγριος Ποντικός).

π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος

† π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος
Δρ. Θεολογίας  Δρ. Φιλοσοφίας
Απόσπασμα από το βιβλίο του «Η Ορθοδοξία μας»