Και ιδού εγώ μεθ’ υμών ειμί…, του Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ. Αναστασίου

Στα τελευταία συγκλονιστικά λόγια, τα οποία ο αναστάς Χριστός απευθύνει στους μαθητές Του, δεσπόζουν τρία θέματα, που συνιστούν μια αδιάσπαστη οργανική ενότητα: Πρώτον, μια διαπίστωση παγκόσμιας σημασίας: «Εδόθη μοι πάσα εξουσία εν ουρανώ και επί της γης»· δεύτερον, μια καταληκτική εντολή: «Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη»· και τρίτον, ως συνέπεια και εγγύηση. ακολουθεί η υπόσχεση: «και ιδού εγώ μεθ’ υμών ειμί…». Οι σύνδεσμοι «ουν», «και» τονίζουν την αλληλουχία. Οι τρεις αυτές προτάσεις αλληλοσυνδέονται, όπως στο σώμα μας τα τρία συστήματα, μυϊκό, κυκλοφορικό και νευρικό.

Α’

ΕΞΟΥΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ

Το παγκόσμιας σπουδαιότητος γεγονός, με το οποίο επισφραγίζει το Ευαγγέλιο του ο Ματθαίος, είναι ότι μετά τη σταύρωση και την ανάσταση του Χριστού δόθηκε σ’ Αυτόν η εξουσία σε ολόκληρο το σύμπαν (28:18). Ο διδάσκαλος, ο προφήτης, ο Μεσσίας, καθίσταται πλέον «ο Κύριος». Η εξέλιξη αυτή αλλάζει τον ρυθμό και το νόημα της ανθρώπινης ιστορίας. Η ουσία των όσων έκτοτε συμβαίνουν είναι διαφορετική από εκείνο που φαίνεται. Η αληθινή εξουσία δεν βρίσκεται πλέον στα χέρια του αυτοκράτορα και της ρωμαϊκής διοικητικής μηχανής.

Η πορεία του κόσμου δεν εξαρτάται από τη γνώση που συσσωρεύεται από τους ευφυείς και τους σοφούς της γης. Η εξουσία έχει δοθεί από τον Παντοδύναμο και Παντοκράτορα Πατέρα, τον Θεό της αγάπης, στον Υιό, που ενσάρκωσε την αγάπη στην ακρότατη μορφή της με την αποδοχή του σταυρού. Η αλήθεια αυτή αποτελεί τον άξονα της χριστιανικής πίστεως. Η πραγματική δύναμη και η επίδραση των χριστιανών εξαρτώνται από το κατά πόσο βιώνουν και κηρύσσουν αυτή την πραγματικότητα.

Η Εκκλησία εξακολουθεί να κηρύσσει το μυστήριο του εν Τριάδι Θεού, τη θεία οικονομία εν Χριστώ διά του Αγίου Πνεύματος. Ως «μυστικό Σώμα του Χριστού», ακτινοβολεί τη δόξα του ζώντος Κυρίου σ’ όλη τήν οικουμένη. Ζει διαχρονικά με έντονη την εσχατολογική ελπίδα, ότι «το μυστήριον του θελήματος» του Θεού είναι «ανακεφαλαιώσασθαι τα πάντα εν τω Χριστώ, τα επί τοις ουρανοίς και τα επί γης, εν αυτώ» (Εφεσ. 1:10).

Καθώς προχωρούμε στον 21ο αιώνα, μέσα στο πλήθος των μελετών και διακηρύξεων σχετικά με το κρίσιμο θέμα της ενότητος των χριστιανών και της πειστικής μαρτυρίας τους στον σύγχρονο κόσμο, θα χρειασθεί και πάλι να επισημανθεί το πρωταρχικό, το ουσιαστικό: Η πίστη μας σ’ Αυτόν, στον οποίο «εδόθη πάσα εξουσία εν ουρανώ και επί γης», και ακόμη η πίστη μας ότι η Εκκλησία είναι το Σώμα Του, «το πλήρωμα του τα πάντα εν πάσι πληρουμένου» (Εφεσ. 1:23. Πρβλ. Κολ. 1:16-21).

Β’

ΠΟΡΕΙΑ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΕΘΝΗ

Από τη διαβεβαίωση «εδόθη μοι πάσα εξουσία» πηγάζει ως συνέπεια -ο σύνδεσμος «ουν» το τονίζει- η εντολή: «Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη». Το πρώτο όραμα παγκοσμιότητος καθόρισε ο αναστάς Κύριος. Αυτή όμως η παγκοσμιότητα δεν έχει σχέση με τη σημερινή παγκοσμιοποί¬ηση τής οικονομίας τής αγοράς. Στήν πολυθρύλητη παγκοσμιοποίηση, για την οποία τόσος λόγος γίνεται στις μέρες μας, εμφωλεύει ο κίνδυνος ο άνθρωπος να γυρίσει στη ζούγκλα ενός αδιάφορου ηθικά ανταγωνισμού και, ενώ ζητεί να γίνει υπεράνθρωπος, να καταντήσει τελικά υπάνθρωπος. Η αποστολή των μαθητών του Χριστού προς «πάντα τα έθνη» αποβλέπει στην παγκοσμιότητα της αγάπης που ανυψώνει τον άνθρωπο προς τον Θεάνθρωπο, καθιστώντας τον «καινή κτίση». Σκοπός της ευχαριστιακής κοινότητος, που οι πιστοί στον Χριστό συγκροτούν εν Αγίω Πνεύματι σε κάθε τόπο, είναι η δημιουργία κοινωνίας αλληλεγγύης, μιας κοινωνίας ελευθέρων, αγαπωμένων προσώπων.

Παλαιότερα, πολλοί Ευρωπαίοι και Βορειοαμερικανικοί κατανοούσαν την τελευταία αυτή εντολή του Κυρίου με όρους γεωγραφικούς, στα βάθη της Αφρικής και της Ασίας, όπου δεν είχε κηρυχθεί το Ευαγγέλιο. Σήμερα όμως είναι πλέον σαφές ότι η πιο επικίνδυνη αποξένωση, και από τη θρησκευτική άγνοια, είναι η θρησκευτική αδιαφορία που δεσπόζει σε πολλές κατά παράδοση χριστιανικές χώρες. Έτσι, η εντολή του αναστάντος Χριστού αποκτά στον 21ο αιώνα μια ευρύτερη δυναμική : «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη», και τα έθνη που έχουν ελάχιστα γνωρίσει τον Χριστό, αλλά και τα έθνη της Αμερικής και της Ευρώπης, πολλά από τα οποία κατεδίωξαν τον Χριστό επί δεκαετίες στον 20ο αιώνα· καθώς και εκείνα τα έθνη που Τον απώθησαν στο περιθώριο με την υπεροψία και την αδιαφορία τους και έβαλαν στη θέση Του τη λατρεία δικών τους «θεοτήτων»: χρήμα, σεξ, άνεση.

Το έργο των αποστόλων του Χριστού έχει μια δυναμική που την καθορίζουν δύο συστατικά: το μυστηριακό, «βαπτίζοντες αυτούς», και το διδακτικό, «διδάσκοντες αυτούς». Το μυστηριακό, όπως προσδιορίζεται από τη συνείδηση της Εκκλησίας των πρώτων αιώνων, παίρνει την ολοκληρωμένη τριαδική του μορφή, «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος», η οποία συνοψίζει το απρόσιτο μυστήριο της Θεότητος και τονίζει ότι η «μαθητεία» πραγματοποιείται με τη δύναμη της χάριτος του Θεού· ενώ στο διδακτικό δίδεται η έμφαση όχι απλώς στη γνώση, αλλά στην τήρηση όλων των εντολών. «Διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν».

Ο πειρασμός, τον όποιο συχνά διάφορες τοπικές Εκκλησίες αντιμετωπίζουμε, είναι ότι με ποικίλα προσχήματα παραμερίζουμε πολλές απαιτητικές εντολές, π.χ. αγάπη στους εχθρούς, αγνότητα, ταπείνωση, συγχωρητικότητα, εγκράτεια, λιτότητα, αυταπάρνηση. Αλλά η χριστιανική ζωή είναι ένα οργανικό σύνολο και η επιμονή στην τήρηση όλων των εντολών δεν αποτελεί «ηθικολογία» που ταιριάζει σε συντηρητικούς. Είναι η πιο ουσιαστική ελευθερία από κάθε μορφή συμβατικότητος. Άλλωστε, η τήρηση των εντολών συνδέεται άρρηκτα με την αγάπη και το «εν Χριστώ είναι». «Ο έχων τας εντολάς μου και τηρών αυτάς, εκείνος έστιν ο αγαπών με», βεβαίωσε ο Κύριος· «ο δε αγαπών με αγαπηθήσεται υπό του πατρός μου, και εγώ αγαπήσω αυτόν και εμφανίσω αυτώ εμαυτόν» (Ιω. 14:21).

Επιβάλλεται να προσέξουμε και πάλι τον συντονισμό θεολογικού στοχασμού και καθημερινής ζωής σύμφωνα με τις εντολές τουθ Χριστού. Και να μην παρασυρόμαστε σε μια θεολογία in abstracto, άσχετη με τη ζωή της Εκκλησίας ή μια ηθικολογία αποκομμένη από τη θεολογική αλήθεια.

Στον αιώνα των εκπλήξεων στον οποίο μπήκαμε, θα απαιτηθεί για όλα αυτά μια νέα πορεία, σε νέους τόπους, αλλά και έξοδος από καθιερωμένα συστήματα οργανώσεως, σκέψεως, νοοτροπίας. Η προτροπή «πορευθέντες» καθορίζει αναχώρηση από τον τόπο στον οποίο βρισκόμαστε. στον οποίο αισθανόμαστε βολεμένοι. Κάθε μετάβαση σε άγνωστες περιοχές κρύβει κινδύνους. Και μάλιστα μια πορεία προς «πάντα τα έθνη» είναι φυσικό να συνδέεται με αναπάντεχες ταλαιπωρίες και περιπέτειες.

Στις μέρες μας έχει συντελεσθεί μια νέα κατανομή της τεχνολογικής γνώσεως, της πολιτικής δυνάμεως, του πλούτου, αλλά υπάρχουν και νέες μορφές φτώχειας, στερήσεως, αδικίας. Βίας, η οποία δεν περιορίζεται βέβαια στην τρομοκρατία -που τελευταία συμπλέκεται με θρησκευτικές ιδέες- αλλά περιλαμβάνει κάθε μορφή βίας. Σ’ αυτές τις συνθήκες, οι χριστιανοί είμαστε υποχρεωμένοι να ξαναδούμε το χρέος μας και τις δυνατότητες της χριστιανικής προσεγγίσεως και δημιουργικής κινητοποιήσεώς μας μέσα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. [...]

Ορισμένοι επιδιώκουν να περιορίσουν τον λόγο της Θεολογίας και τη δράση της Εκκλησίας αποκλειστικά στη θρησκευτική λεγόμενη σφαίρα. Ο ορίζοντας όμως της Εκκλησίας αγκαλιάζει όλα τα ανθρώπινα και όλη τη δημιουργία. Ο καθοριστικός όρος στα λόγια του Κυρίου που μας απασχολούν είναι: «πας», «πάσα», «πάντα». «Εδόθη μοι πάσα εξουσία… πάντα τα έθνη… πάντα όσα ενετειλάμην… πάσας τας ημέρας».

Γ΄

«ΠΑΣΑΣ ΤΑΣ ΗΜΕΡΑΣ»

«Και ιδού εγώ μεθ’ υμών είμι». Εγώ, ο Λόγος, η σοφία του Πατρός, η αρχή και το τέλος, το Α και το Ω. Είμαι μαζί σας «πάσας τας ημέρας»· και στις ημέρες τις ανέφελες, όπου όλα εξελίσσονται ομαλά, και στις ημέρες τις θολές, όπου η ομίχλη της αβεβαιότητος τις σκεπάζει, και στις μέρες της αμφιβολίας και αδυναμίας, όταν η θύελλα μαίνεται. Και στην ώρα της δειλίας σας μέσα στην τρικυμία, για να σας πω όπως στον Πέτρο: «Ολιγόπιστε, εις τί εδίστασας;». Στην ώρα της αθέλητης προδοσίας, για να σας οδηγήσω στη μετάνοια. Στην ώρα της μαρτυρίας ή του μαρτυρίου που υφίστασθε για την αγάπη μου κατά τη σύγκρουσή σας με τις δαιμονικές δυνάμεις του μίσους, της αδικίας, της απάτης.

Η συνείδηση της παρουσίας του Αγαπημένου, ο οποίος είναι το πλήρωμα της αγάπης. αποτελεί το ουσιαστικότερο στοιχείο της χριστιανικής εμπειρίας. Αυτή η συναίσθηση μάς δυναμώνει και στις πιο οδυνηρές στιγμές. Μας παρηγορεί και ειρηνεύει την ύπαρξή μας, όταν χείμαρροι ανομίας μας ταράζουν και «ώδινες άδου» μας περικυκλώνουν (Ψαλμ. 17:5-6). Μας ενισχύει και μας εμπνέει, ιδιαίτερα την ώρα της δημιουργικής προσπάθειας. Αυτή η παρουσία μας γεμίζει με σταθερή αγαλλίαση και ήρεμο φως.

Δεν πρόκειται για κάτι εγκεφαλικό, που συντελείται στη νοητική σφαίρα. Αλλά για ακτινοβολία της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, που διαπερνά και που φωτίζει όλη την ύπαρξή μας. Πρόκειται για ζωή «εν Χριστώ». Η συναίσθηση της παρουσίας Του βιώνεται την ώρα της προσευχής, του στοχασμού του λόγου του Θεού, αλλά κυρίως την ώρα της λατρείας. Μέσα στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας ζούμε κατεξοχήν τη μυστική ένωση με τον αναστάντα Κύριο. Η πρόοδος της πνευματικής ζωής συνίσταται στη συνεχή αύξηση της βιώσεως αυτής της προσωπικής σχέσεως· στην προέκταση του λειτουργικού μας βιώματος με τη συνέχιση της Λειτουργίας μετά τη Θεία Λειτουργία, σε κάθε στιγμή του καθημερινού μας χρέους. Όσο εντονότερη είναι η συναίσθηση της παρουσίας του αναστάντος Χριστού στη ζωή μας, τόσο πιο ειρηνική, δυνατή και δημιουργική είναι η κάθε μας ημέρα.

Εκείνο που χαρακτήριζε τους πρωτοπόρους της θεολογικής κινήσεως «Πίστις και Τάξις», ήταν ο ενθουσιασμός να αγωνισθούν για να ξεπερασθούν οι εχθρότητες και παρανοήσεις που συσσώρευσε το παρελθόν και που χωρίζουν ακόμη τις χριστιανικές Εκκλησίες και κοινότητες. Αναμφισβήτητα, έγιναν σημαντικά βήματα στα εβδομήντα πέντε χρόνια που πέρασαν και είμαστε ευγνώμονες στους διακεκριμένους θεολόγους, οι οποίοι συνέβαλαν στη διερεύνηση σοβαρών θεμάτων που ενώνουν τους χριστιανούς, αλλά και άλλων που εξακολουθούν να τους κρατούν χωρισμένους. Έτσι βοήθησαν σε μια ρεαλιστική συμβίωση με αποδοχή του «άλλου», του διαφορετικού. Τα γεγονότα εντούτοις απέδειξαν ότι οι αντιστάσεις στο όραμα της ενότητος είναι πολύ ανθεκτικές και δυσεπίλυτες. Σήμερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε εκτός των άλλων και ποικίλους στιγματισμούς από τους λεγόμενους «δικούς» μας. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι, παρά ταύτα, εξακολουθούμε να διαλεγόμαστε, να σκεπτόμαστε μαζί· να βρισκόμαστε μαζί, εν πίστει, αγάπη και ελπίδι. Κανείς βέβαια δεν είναι διατεθειμένος να προχωρήσει σε ένοχους συμβιβασμούς. Επ’ ουδενί όμως δικαιούμεθα να επιστρέψουμε στα κλειστά φρούρια των περασμένων εποχών και να αγνοήσουμε την παγκόσμια ευθύνη μας και τη θερμή δέηση του Χριστού προς τον Πατέρα Του, «ίνα και αυτοί εν ημίν εν ώσιν, ίνα ο κόσμος πιστεύση ότι συ με απέστειλας» (Ιω. 17:21).

Διατηρώντας ό,τι πιο πολύτιμο μας δόθηκε, χωρίς αφελείς απλουστεύσεις και ωραιοποιήσεις, συνεχίζουμε τις προσπάθειες για την προσέγγιση και την κοινή μαρτυρία, «αφορώντες εις τον της πίστεως αρχηγόν και τελειωτήν Ιησούν» (Εβρ. 12:2)• «έως της συντέλειας του αιώνος», σε οποιαδήποτε φάση κι αν έλθει η ανθρωπότητα με την εξέλιξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, των ανθρωπίνων αναζητήσεων και επιτευγμάτων.

* * *

Επιτρέψατέ μου να τελειώσω με μια προσωπική εμπειρία. Ήταν Αύγουστος, πριν από δώδεκα χρόνια, στην Ουγκάντα. Επιστρέφοντας από μια Ιεραποστολική κατασκήνωση σ’ ένα χωριό της ενδοχώρας, φθάσαμε βράδυ στην πρωτεύουσα, την Καμπάλα. Μέσα στο πυκνό σκοτάδι, το παλιό αυτοκίνητό μας κάπου προσέκρουσε. Ο μπροστινός υαλοπίνακας θρυμματισμένος έπεσε επάνω μου. Πολλά μικρά κομματάκια γυαλιού είχαν εισδύσει και στα δύο μάτια, που ήταν αδύνατο να ανοίξουν. Στο εγκαταλελειμμένο αφρικανικό νοσοκομείο, όπου πήγαμε, η απόγνωση μεγάλωσε. Δεν υπήρχε ούτε γιατρός. ούτε νοσοκόμος, ούτε αποσταγμένο νερό, ούτε καν νερό. Η τύφλωση έμοιαζε ότι ήταν οριστική. Δεν έβλεπα καθόλου. Στην τραγικότητα εκείνης της ώρας ξαναήρθε στη σκέψη μου ένα ζωτικό ερώτημα, με το οποίο είχε αρχίσει η ιεραποστολική μου διακονία: Σου φθάνει ο Θεός; Μια απροσδιόριστη ειρήνη απλώθηκε στην ψυχή. Η συναίσθηση τηξς παρουσίας Εκείνου, ο όποιος βεβαίωσε τους μαθητές Του: «Και ιδού εγώ μεθ’ υμών είμι». Μέσα στα μεσάνυκτα, έφθασε τελικά ένας νεαρός Ουγκαντός οφθαλμίατρος, ο Χριστόφορος Μαγκίμπι, που τον είχαμε βοηθήσει να σπουδάσει στην Αθήνα, Χρησιμοποιώντας τη σχισμοειδή λυχνία αγωνίσθηκε να απομακρύνει τα γυάλινα ψήγματα που είχαν εισδύσει στα δυο μάτια. Έβγαλε είκοσι τέσσερα από αυτά. Την επόμενη μέρα επιστρέψαμε στη Ναϊρόμπη και στη συνέχεια στην Ευρώπη για να συνεχισθούν οι εξετάσεις και η επούλωση. Η θεραπεία συνοδευόταν από την ακτινοβολία της βεβαιότητος «και ιδού εγώ μεθ’ υμών είμι πάσας τας ημέρας». Ενώ φάνηκε ότι το γεγονός εκείνο τερμάτιζε μια ολόκληρη προσπάθεια, έγινε αντίθετα αφορμή για νέα διακονία, με ανανεωμένη πίστη, σε πιο απαιτητικό μέτωπο: στην Αλβανία.

Είμαι βέβαιος ότι πολλοί από τους παρόντες έχουν ανάλογες εμπειρίες σε κρίσιμες φάσεις της ζωής τους. Η δική μου συνοπτική αναφορά ίσως βοηθεί για να τις ανακαλέσουν στη μνήμη τους. Οι υποσχέσεις του αναστάντος Χριστού επαναβιώνονται σε κάθε γενιά, σε μυριάδες περιπτώσεις. Όχι μόνο στις ημέρες της ομίχλης και των καταιγίδων η παρουσία του αναστάντος Χριστού ζωογονεί με τη μυστική θέρμη της την ψυχή μας, αλλά γενικότερα, οι πιο εκπληκτικές ημέρες του βίου μας, οι πιο δημιουργικές, υπήρξαν εκείνες όπου η παρουσία του Αγαπημένου ήταν πιο αισθητή. Αυτός παραμένει παρών στην πορεία μας, όπως ο ήλιος που στηρίζει τη ζωή πάνω στη γη, μέρα και νύχτα, θέρος και χειμώνα. Εξακολουθούμε λοιπόν να ελπίζουμε και να καταθέτουμε τη χριστιανική μαρτυρία μας σε διάφορα περιβάλλοντα, όχι στηριζόμενοι στη δική μας ικανότητα, γνώση και ευφυΐα, αλλά στη βεβαιότητα ότι δεν είμαστε μόνοι σ’ αυτή την προσπάθεια· ότι υπακούουμε στο θέλημα του Χριστού. Με απόλυτη εμπιστοσύνη σ’ Εκείνον, στον οποίο εδόθη «πάσα εξουσία εν ούρανώ και επί γης», με τη χαρούμενη βεβαιότητα που δωρίζει η υπόσχεσή Του. «Και ιδού εγώ μεθ’ υμών είμι πάσας τας ημέρας μέχρι της συντέλειας του αιώνος».

(Αναστασίου, Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας, Ιεραποστολή στα ίχνη του Χριστού, Εκδ. Αποστ. Διακονίας, σ. 325-332).