Η κρίση του ανθρωπισμού. Ένα κείμενο του Nικόλαου Μπερντιάγιεφ, σε μετάφραση Δημήτρη Μπαλτά.

Η κατάφαση της ανθρώπινης ατομικότητας προϋποθέτει την συνείδηση του δεσμού που συνδέει τον άνθρωπο με  μία ανώτερη θεϊκή αρχή. Και αφού το πρόσωπο  δεν θέλει να αναγνωρίσει τίποτε έξω από αυτήν, κονιορτοποιείται κατά κάποιο τρόπο και υποκύπτει στην ορμητικότητα των κατώτερων στοιχείων των οποίων αυτό έχει γίνει βορά. Ο άνθρωπος, λοιπόν, παύει να αισθάνεται ότι ζει, εφόσον δεν αναγνωρίζει την ύπαρξη του μη-εγώ του και αρνείται αυτό που είναι αναγκαίο για να παραμείνει μία ατομικότητα, την πραγματικότητα όχι μόνον των άλλων προσώπων, αλλά και του θεϊκού όντος.

Πράγματι, η αυτοκατάφαση που δεν γνωρίζει όρια και δεν αποδέχεται τίποτε πάνω από την ίδια και η οποία υπήρξε εμπόδιο στον ανθρωπισμό, οδηγεί τον άνθρωπο στην καταστροφή, διότι αυτός, αρνούμενος όλες τις αρχές, παύει να έχει αυτογνωσία και είναι υποχρεωμένος να υποτάσσεται σε υπάνθρωπες και όχι υπεράνθρωπες αρχές. Σ’ αυτό το αποτέλεσμα έχουν φθάσει, ύστερα από μία μακρά πορεία, ο ανθρωπισμός και η σύγχρονη ιστορία. Ένας ατομικισμός, που δεν γνωρίζει όρια και που δεν υποτάσσεται σε τίποτε, κλονίζει την ατομικότητα και προξενεί την καταστροφή.

Η πρόσφατη περίοδος της σύγχρονης ιστορίας παρουσιάζει την μυστηριώδη τραγωδία της ανθρώπινης μοίρας. Από την μια, βλέπουμε την εμφάνιση της έννοιας της ατομικότητας που εισάγει στον πολιτισμό του ανθρώπου ένα άγνωστο στοιχείο της προηγούμενης εποχής αλλά, από την άλλη, διαπιστώνουμε έναν κλονισμό της ατομικότητας σε πρωτόγνωρο βαθμό. Αυτό, λοιπόν, είναι το πραγματικό αποτέλεσμα του ανθρωπιστικού processus της ιστορίας· ο ανθρωπισμός μεταμορφώνεται σε αντιανθρωπισμό.

Για να δώσουμε μια πιο συγκεκριμένη ιδέα αυτής της αλλαγής, θα μιλήσουμε για δύο διανοητές του 19ου αι., ανθρώπους αντικρουόμενης ιδιοφυΐας, εκπροσώπους δύο διαφορετικών πνευματικών ρευμάτων, σχεδόν εχθρικών, αλλά των οποίων η επίδραση ήταν μεγάλη στην εξέλιξη της μοίρας της ανθρωπότητας.

Ο πρώτος υπερτόνισε την έννοια της ατομικότητας στο πλαίσιο του πνευματικού πολιτισμού, ενώ ο δεύτερος επέδρασε στις ανθρώπινες μάζες, στο κοινωνικό περιβάλλον. Αναφέρομαι στον Fr. Nietzsche και στον K. Marx. Αυτά τα δύο πνεύματα, που δεν συναντήθηκαν ποτέ, δείχνουν το πέρασμα στον αντιανθρωπισμό. Και στους δύο η ανθρώπινη αυτοκατάφαση καθίσταται η άρνηση της εικόνας του ανθρώπου. Ωστόσο, μεταξύ αυτών των δύο διαμετρικώς αντίθετων ρευμάτων υπάρχει μία τυπική ομοιότητα: το καθένα αντιπροσωπεύει το τέλος μιας περιόδου ανανεώσεως της ιστορίας. Έχουμε ενώπιόν μας δύο τρόπους μετασχηματισμού του ανθρωπισμού σε αντιανθρωπισμό, δύο μορφές αυτοκαταστροφής του ανθρώπου.

(Η παρούσα μετάφραση είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό "Ευθύνη")

Πηγή: http://www.vatopedi.gr/