«Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος καὶ τὸ βίωμα τῆς Ὀρθοδοξίας» (Ἀπό ὁμιλία τοῦ π. Σαράντη Σαράντου στούς Ἱεροσπουδαστές τῆς Ριζαρείου το 1989)

«Πραγματικά ὁ Ἅγιος Νεκτάριος ἐβίωσε σέ ὅλα καί μέ ὅλα τά μέρη τῆς ὑπάρξεώς του τήν Ὀρθοδοξία μας ,τήν ὁποία καί ἑρμήνευσε καί ἐξέφρασε προσωπικά καί δυναμικά στό καθολικό πλήρωμα τῶν Ὀρθοδόξων ἀδελφῶν καί γενικότερα στήν Οἰκουμένη.Εἶναι τόσο πλούσια ἡ προσωπικότητά του, τόσο βαθειά, τόσο μεγαλειώδης, συνδυασμένη μέ θεϊκή πραγματικά ἁπλότητα, πού θά ’πρεπε ὁ φτωχός δικός μας ἀνθρώπινος λόγος νά ἀργήσει. Καί μάλιστα λόγος πού προέρχεται ἀπό χείλη ἀδέξια, ἰσχνόφωνα καί κακόηχα σάν τά δικά μου. Συγχωρῆστε μου λοιπόν τήν θρασύτητα καί ἐπιτρέψτε μου νά χρησιμοποιήσω τόν συμβατικό λόγο γιά ὠφέλεια ὅλων μας καί γιά τήν κατά δύναμιν τιμή πρός τόν Ἅγιο τοῦ αἰώνα μας. Θεμέλιο σ’αὐτήν τήν προσλαλιά ἄς εἶναι τό παρακάτω ὑπαρκτό περιστατικό ἀπό τήν ζωή τοῦ Ἁγίου.

Μετά ἀπό κάποιες περιπέτειες πού μεθόδευσε στήν ζωή του ὁ μισόκαλος, βρίσκεται ὁ Ἅγιος, σάν ἱεροκήρυκας Χαλκίδος, ἐπίσκοπος ὄντας, στό μικρό νησί τῆς Σκιάθου, γιά νά λειτουργήσει καί νά κηρύξει. Φιλοξενεῖται ἀπό βραδύς σ’ ἕνα ἁπλό δωματιάκι τοῦ νησιοῦ. Περνᾶνε οἱ ὧρες τῆς νύχτας καί τό φῶς τοῦ δωματίου του δέν σβήνει. Κάποιοι περίεργοι βρίσκουν τόν τρόπο νά κρυφοκοιτάξουν. Βλέπουν τόν Ἅγιο Ἐπίσκοπο νά κάνει ἐδαφιαῖες μετάνοιες καί κάτι νά ψελλίζει.Τό φῶς ἔσβησε, ὅταν ξεκίνησε γιά τήν πρωϊνή ἀκολουθία καί τήν Θεία Λειτουργία.Τό γεγονός αὐτό ἀδελφοί, λέει πάρα πολλά. Βάση στήν ζωή του ὁ Ἅγιος ἀπό τά νεανικά του χρόνια εἶχε αὐτό πού ὅλοι οἱ Πατέρες καί Ἅγιοι εἶχαν: τήν νηπτική ἐργασία, τήν προσεκτική φροντίδα τοῦ ἐσωτερικοῦ κόσμου τοῦ ἀνθρώπου, τῆς ἀθανάτου καί θεοεικέλου ψυχῆς. Μολονότι ἐπίσκοπος, πεπειραμένος στά πνευματικά, κάποιας ἡλικίας, ὅμως δέν ἀντικαθιστᾶ μέ τίποτα τήν ἀγαπημένη του πνευματική ἐργασία γιά τήν προσωπική του ἕνωση μέ τόν ἐν Τριάδι Θεό. Δόξα τῷ ἐν Τριάδι Θεῷ γιά τέτοιους ἀνθρώπους, πού ἀναδεικνύει σέ ὅλες τίς ἐποχές καί τούς ἔχει μαζί ἴσως καί μέ ἄλλους ἀφανεστέρους, δείγματα τῆς Ὀρθοδόξου πνευματικότητος, πού ἀληθινά ὄζει (μυρίζει) ἀγάπη Χριστοῦ.Ὅ Ἅγ. Νεκτάριος γεννήθηκε τήν 1η Ὀκτωβρίου τοῦ 1846 στή Συληβρία τῆς Θράκης. Σάν παιδί καί σάν νέος ἦταν πολύ φιλομαθής καί ἰδιαίτερα ὅπως οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, ἀγάπησε τήν ἀρχαία ἑλληνική γλῶσσα καί τά Πατερικά κείμενα. Τό βιβλίο πού ὁ ἴδιος ἐξέδωσε, «Λογίων θησαύρισμα», εἶναι ἀκριβές ἀπόσταγμα τῶν Πατερικῶν Μελετῶν στίς ὁποῖες ἀπό μικρός ἀφιερωνόταν. Ἀπ’αὐτό τό ἀνθολόγιο τῶν πολυτίμων μελετῶν του φαίνεται ἡ νηπτική ἐργασία καί ἡ δυνατή ἔφεση πού εἶχε στά βάθη του γιά τόν Θεό καί ἡ δίψα του γιά τήν τελειότητα τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς.

Ἀπό πολύ νωρίς συγκεκριμενοποίησε τόν οὐράνιο πόθο του καί τόν ταύτισε μέ τήν μοναχική ζωή. Τό 1876 ἐκάρη μοναχός στή Νέα Μονή τῆς Χίου μέ τό ὄνομα Λάζαρος ἀπό Ἀναστάσιος Κεφαλᾶς. Ἀπό τά στοιχεῖα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς φαίνεται καθαρά ὅτι ἔμεινε τρία χρόνια πραγματικά, ἀσκούμενος στή μοναχική καί μοναδική, ὅπως ἀναφέρεται ἀπό τούς Ἁγίους Πατέρες μας, πολιτεία. Ἡ ἄσκηση τοῦ παρθενικοῦ βίου τόν ἔκανε προσηνῆ, ἐπειδή συνδύασε τήν τραχύτητα τῆς ἀσκήσεως μέ τήν ἄκρα ταπείνωση. Γι’αὐτό ἔγινε ἀγαπητός ἀπό τή λοιπή μοναστικἠ ἀδελφότητα, προτάθηκε γιά χειροτονία καί προχειρίσθηκε διάκονος τό 1877 σέ ἡλικία ὥριμη καί σύμφωνη μέ τούς θεοπνεύστους ἱερούς κανόνες, τριάντα ἑνός δηλαδή ἐτῶν, μέ τό ὄνομα Νεκτάριος. Μέ ἄδεια καί εὐλογία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς μετανοίας του συμπληρώνει τίς γυμνασιακές του σπουδές στήν Ἀθήνα, κατόπιν στήν Ἀλεξάνδρεια τῆς Αἰγύπτου, κοντά στόν Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Σωφρόνιο καί πάλι στήν Ἀθήνα, ὅπου μετά ἀπό εὐδόκιμες θεολογικές σπουδές τό 1885 κατετάχθη στούς πτυχιούχους τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς «ὁποίας ὑπῆρξε καί ὑπότροφος. Τό ἑπόμενο ἔτος 1886 χειροτονεῖται πρεσβύτερος καί Ἀρχιμανδρίτης στήν Ἀλεξάνδρεια ἀπό τόν ἴδιο Πατριάρχη Σωφρόνιο, κοντά στόν ὁποῖο ὑπηρέτησε σάν ἱεροκήρυκας καί γραμματέας τοῦ Πατριαρχείου καί Πατριαρχικός ἐπίτροπος στό Κάϊρο. Ἕνα χρόνο ἀργότερα τό 1889 χειροτονεῖται Μητροπολίτης τῆς πάλαι ποτέ διαλαμψάσης Μητροπόλεως Πενταπόλεως ἀπό τόν ἴδιο Πατριάρχη Σωφρόνιο.(Αὐτή τήν ἐπέτειο τῶν ἑκατό χρόνων ἀπό τῆς χειροτονίας του σέ ἐπίσκοπο τιμᾶμε καί γιορτάζουμε σήμερα.)Γιατί ἰδιαίτερα αὐτήν τήν ἐπέτειο ἐξαίρουμε; Γιατί καί ὁ ἅγ.Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος καί ὁ μεγάλος Θεολόγος Νικόλαος Καβάσιλας ὑποστηρίζουν ὅτι ὁ ἐπίσκοπος εἶναι ζωντανή εἰκόνα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ καί ζωντανός φορέας ὅλης τῆς Χριστιανικῆς Παραδόσεως.Ἴσως σέ μερικές περιπτώσεις ἀμφιβάλλουμε γιά τά ὑποστηριζόμενα ἀπό τούς ἁγίους, γιατί δέν βλέπουμε πάντοτε σαρκωμένες αὐτές τίς ἀρετές στά ἐπισκοπικά πρόσωπα. Στήν περίπτωση ὅμως τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου ταυτίσθηκε ἡ ἀληθινή χριστιανική ζωή καί τό ποιμαντικό ἀρχέτυπο μέ τό πρόσωπό του. Οἱ λειτουργίες του, τά κηρύγματά του, ἡ φροντίδα του γιά τήν εὐπρέπεια καί διακόσμηση τῶν Ἱερῶν Ναῶν, τό προσωπικό, ποιμαντικό καί ἀνθρωπιστικό ἐνδιαφέρον, ἡ συμπάθεια στούς καχεκτικούς στήν πίστη καί στήν ἠθική, οἱ διοικητικές του ἱκανότητες καί ἰδιαίτατα ὁ ἄμεμπτος βίος κατάφερναν νά συγκρατοῦν τόν θεσμό τῆς Ἐκκλησίας καί τά λογικά πρόβατα στή μάνδρα τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ποιότητα τῆς χριστιανικῆς ψυχῆς του καί ἡ χριστιανική διαύγεια τῶν φρονημάτων του φαίνεται ὁλοκάθαρα στούς ἄδικους διωγμούς του. «Εἰ ἐμέ ἐδίωξαν καί ὑμᾶς διώξουσιν», δέν εἶπε ὁ Κύριος; Ἀφανεῖς ἀντίχριστες δυνάμεις κατάφεραν νά μεθοδεύσουν ἔτσι κάποιες συκοφαντίες, ὥστε νά ἀπολυθεῖ ἀπό τίς ἐκκλησιαστικές ἀρχές τῆς Ἀλεξανδρείας καί νά παυθεῖ ἀπό τήν θέση του. Καμιά σαφής κατηγορία ἀλλά καί καμιά ἀκύρωση τῶν συκοφαντιῶν. Σάν ἐλεύθερος ἄνθρωπος καί ἀθῶος διαμαρτύρεται γιά τήν ἀδικία ἀλλά καί οἱ ἐπιστολές –διαμαρτυρίες πρός τόν Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Σωφρόνιο, λίγο ἀργότερα πρός τόν Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Φώτιο καί πρός τόν Πατριάρχη Ἰωακείμ τόν Γ´ εἶναι γεμᾶτες ἐκκλησιαστικό ἦθος πού σπάνια συναντᾶμε. Ἄνθρωπος ψημένος στή μοναχική ἄσκηση καί στούς κανόνες ταπεινοφροσύνης, δέν μποροῦσε παρά αὐτό τό ἦθος νά ἀποκτήσει τῶν Μεγάλων Πατέρων, πού εἴτε τούς ἔβριζαν εἴτε τούς ἐγκωμίαζαν, τό ἴδιο αἰσθάνονταν καί ἀνεξίκακα ἀντιδροῦσαν.Οὐδείς ἀδοκίμαστος εὐδόκιμος. Ἀξίζει κανείς νά διαβάσει καί μόνο αὐτές τίς ἐπιστολές γιά νά προσεγγίσει αὐτόν τόν πολύτιμο ἀδάμαντα τῆς Ὀρθοδοξίας. Μικρές ἐπιστολές γραμμένες μέ σαφήνεια, γλωσσική ἀρτιότητα, τέλεια νοήματα, λέξεις ἱεροπρεπεῖς καί κατάμεστες ἀπό σεβασμό στό πρόσωπο πού ἀπευθύνεται καί τό ὁποῖο τόν ἀδίκησε. Δέν βρίσκεις ἴχνος δηκτικότητας νά ὑπολανθάνει. Κρατᾶ τόν πόνο του σέ καθαρά πνευματικό ἐπίπεδο. Αὐτές οἱ ἐπιστολές ἀποπνέουν τό ἄρωμα τῆς ἀπαθοῦς καί χαριτωμένης ψυχῆς του, πού προετοιμάζεται ἔκδηλα ἀπό τόν Ἐσταυρωμένο Κύριο γιά τήν μέλλουσα τιμή καί παγκόσμια δόξα πού τοῦ χάρισε. Ἡ ποιότητα τῆς ψυχικῆς καλλιεργείας του ἐπιβεβαιώνεται καί ἀπό τό ποιμαντικό ἔργο του στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων καί τήν ἀνάλογη ποιμαντική ἐν Χριστῷ ἀγωγή, πού τούς προσέφερε. Πάνω ἀπό ἐννιακόσιοι πιστοί τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τοῦ Καΐρου συνέταξαν μιά διαμαρτυρία καί συνάμα ἀποχαιρετιστήριο γράμμα πρός τόν Ἅγιο Πενταπόλεως πού δημοσιεύθηκε στήν ἐφημερίδα «Μεταρρύθμισις» τῆς Ἀλεξανδρείας. Μέσα σ’ αὐτό τό γράμμα φαίνεται γιά ἄλλη μιά φορά ἀπό ἄλλη σκοπιά, ἀπό τήν σκοπιά τῶν λαϊκῶν, ὁ πραότατος καί εἰρηνικός χαρακτήρας τοῦ Ἁγίου. Στό δημοσίευμα αὐτό δέν ὑποφώσκει ἴχνος ἐμπαθείας ἤ φανατισμοῦ κατά τῶν ἀδικησάντων ἐκκλησιαστικῶν ἀνδρῶν τόν Ἅγιο Πενταπόλεως. Πόσο ταπεινά καί χριστοκεντρικά θά εἶχε ἐργασθεῖ ὁ Ἅγιος στήν Ἄμπελο τοῦ Κυρίου, ὥστε νά μεταφυτεύει καί στούς ἄλλους τόν ἀληθινό τρόπο Χριστιανικῆς ζωῆς, τῆς Θεανθρώπινης ζωῆς, πού ὁ ἴδιος βίωνε.Ἀπό τήν ἐπιστολή αὐτή τῶν λαϊκῶν τοῦ Καῒρου φαίνεται ἡ μεγάλη ἐν Χριστῷ ἀγάπη πού τοῦ εἶχαν, φαίνεται διάφανα ἡ ἐν Χριστῷ ἡγετική φυσιογνωμία τοῦ Ἁγίου, ἀλλά τελικά ἡ ὑπακοή (αὐτό εἶναι τό γνήσιο ἐκκλησιαστικό χριστιανικό φρόνημα) καί τοῦ Ἁγίου καί τῶν πνευματικῶν του τέκνων στίς ἀποφάσεις τῆς Μητέρας Ἐκκλησίας. Ἦταν βαθύς καί ὄχι ἐπιπόλαιος καί ὑποπτευόταν ὅτι πίσω ἀπό τήν ἀνθρώπινη ἀδικία κρύβονται μεγαλεπίβολα, μά ἀνεξιχνίαστα θεϊκά σχέδια. Καί κατάφερε αὐτήν του τή νοοτροπία νά μεταβιβάσει ζωντανά στόν λαό τοῦ Καΐρου, πρᾶγμα πού διακρίνεται μέ ἐνάργεια πρός τό τέλος τῆς ἐπιστολῆς–διαμαρτυρίας. Ἴσως οἱ βουλές τοῦ Θεοῦ ἔχουν διαφορετικές προοπτικές.

Ἐπιτρέψτε μου νά ἐπιμείνω λίγο ἀκόμη σ’αὐτήν τήν κρίσιμη καμπή τῆς ζωῆς του. Ἄν ὁ Ἅγιος ἔπαιρνε κάποια ἄλλη διαφορετική στάση, καταλάβαινε μέ τόν σώφρονα λογισμό πού τοῦ εἶχε χαρίσει ἡ ὀρθόδοξη μοναχική νηπτική ἄσκηση, καταλάβαινε ὅτι κατάστρεφε ὅ, τι ὡραιότερο, ὅ, τι πιό θεανθρώπινο εἶχε μεταγγίσει στίς ψυχές τῶν πνευματικῶν του τέκνων.Σάν ἀληθινός Λειτουργός τοῦ ‘Υψίστου προτιμᾶ νά ἀδικεῖται παρά νά καταστρέψει στά μάτια καί στίς ψυχές τῶν πιστῶν τήν εἰκόνα τῆς Ἀρχιερωσύνης, χτυπώντας τούς ἄλλους ἀρχιερεῖς πού τόν ἀδίκησαν.Παρακαλῶ πολύ ὅλους μας νά ἐγκύψουμε μέ πολλή εὐλάβεια σ’αὐτήν τήν πτυχή τῆς ζωῆς τοῦ Ἁγίου Πενταπόλεως καί στήν θεανδρική στάση του, γιατί καθένας μας ἔχει ἤ ἐνδέχεται νά ἔχει πικρίες συκοφαντικές στό μετερίζι ἀπό τό ὁποῖο μάχεται. Στή συνέχεια γιά ἕνα ἔτος ταλαιπωρήθηκε «φυτοζωῶν», λέει ὁ βιογράφος του ἅγιος πρ. Παραμυθίας Τῖτος Ματθαιάκης, ζητώντας στήν Ἀθήνα ἐργασία καί μή βρίσκοντας. Ἐπί τέλους στίς 15 Φεβρουαρόυ 1891 διορίσθηκε ἱεροκήρυκας τοῦ Νομοῦ Εὐβοίας, σπάνιο φαινόμενο στά χρονικά τῆς Ἐκκλησίας, δηλ. Ἐπίσκοπος νά διορίζεται ἁπλός ἱεροκήρυκας. Ὅμως δέχθηκε καί ἐργάσθηκε δυόμισυ χρόνια ἀκάματα πνευματικά, ἀγάπησε τόν λαό τοῦ Θεοῦ καί ἀγαπήθηκε. Πάλι δυσκολίες καί μετάθεση στό Νομό Φθιώτιδος καί Φωκίδος. Ἀξίζει καί πάλι νά τονισθεῖ ἡ κρυστάλλινη ποιότητα τοῦ ποιμαντικοῦ του λειτουργήματος, πού ἐκφράζει τό ἀποχαιρετιστήριο γράμμα τοῦ Δημάρχου Κυμαίων Καρυστίας πρός τόν Ἅγιο.

Ὁ Κύριος ὅμως, ἀφοῦ τόν προετοίμασε μέ τήν θλίψη καί τόν διωγμό, ἀφοῦ τοῦ ἔκλεισε τίς ἄλλες πόρτες, τοῦ ἄνοιξε τήν ὑψηλή καί μεγάλη προοπτική τοῦ Διευθυντῆ τῆς Ριζαρείου Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς. Μέ Β. Διάταγμα διορίσθηκε τήν 1η Μαρτίου τοῦ 1894 καί ἔμεινε σ’αὐτήν τήν περίοπτη θέση μέχρι τό 1908, ἀπό τήν ὁποία παραιτήθηκε, ὅπως ὁ ἴδιος γράφει στήν αἴτησή του πρός τό Δ. Σ., γιά λόγους ὑγείας. Δεκατέσσερα ὁλόκληρα χρόνια ἐργάσθηκε συστηματικά ὁ Ἅγιος στό θερμοκήπιο τῶν Ἱερατικῶν κλήσεων. Ὅ, τι ἱερότερο, ὅ, τι θεανθρωπινότερο, ὅ, τι χριστοευγενέστερο, ὅ, τι οὐράνιο εἶχε κατακτήσει μέ τήν ἄσκησή του καί μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, μέ πολύ ζῆλο τό ἀποτύπωσε στίς ψυχές τῶν Ἱεροσπουδαστῶν του.Πίστευε ὅτι τό νεοσύστατο μετά τόν τουρκικό ζυγό ἔθνος θά μπορέσει νά ὀρθοποδήσει καί πνευματικά νά μεγαλουργήσει, ἄν οἱ ποιμένες αὐτοῦ τοῦ τόπου τραφοῦν μέ τόν ἐπιούσιο Ἄρτο τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας καί ποτισθοῦν μέ τά ἀστείρευτα νάματα τῆς Ὀρθοδόξου Εὐσεβείας. Πετύχαινε πραγματικά νά μεταλαμπαδεύσει στίς ψυχές τῶν Ἱεροσπουδαστῶν ὅλη τήν χριστοφλόγα τῆς ψυχῆς του, μέ τόν πιό ἐκλεκτό τρόπο, τήν ἐν Χριστῷ ἀγάπη, πού εἶναι τό πιό δυνατό φίλτρο. Αὐτό μπορεῖ νά συγκινήσει τόν νέο καί νά βάλει σέ συναγερμό καί κινητοποίηση ὅλα τά ψυχοδυναμικά του γιά ἐγκόσμια καί ὑπερκόσμια δημιουργία.Ὁ πρωτοπρεσβύτερος παπαΝικόλας Μυλωνᾶς καί ὁ Οἰκονόμος Θεμιστοκλῆς Παπακωνσταντίνου, πού τόν εἶχαν δάσκαλο, ἐπαληθεύουν τήν ἄριστα παιδαγωγική συμπεριφορά του πρός τά νεαρά βλαστάρια. Ποτέ δέν εἴχαμε δεῖ τό εἰρηνικό καί χαρίεν πρόσωπό του νά ἀλλοιώνεται ἀπό τίς νεανικές ἀταξίες.Εἶχε μιά ἀπεριόριστη ἐσωτερική ἀνεκτικότητα καί μεγαλοψυχιά λέγουν, μέ τήν ὁποία κατόρθωσε νά διορθώσει τίς ἀνωριμότητες τῶν νέων χωρίς νά τραυματίσει τό ψυχολογικό πεδίο. Καί κάποιος ἄλλος μαθητής του ἔλεγε μέ θαυμασμό γιά τόν Ἅγιο, ὅτι ἀνεχόταν ἀκόμη καί νά κοροϊδεύεται μερικές φορές καί μολονότι διαισθανόταν πώς τοῦ λένε ψέμματα δέν ἐπενέβαινε βίαια, αὐταρχικά, πιεστικά, γιά νά διορθώσει τόν ἁμαρτάνοντα. Αὐτή ἡ ἀγάπη καί ἡ ἐκτίμηση πρός τά ἀνώριμα ἀκόμα παιδιά, τά ἔφερνε λίγο ἀργότερα σέ αὐτοσυναίσθηση τοῦ σφάλματος, σέ μετάνοια καί ὁριστική καί εἰλικρινῆ διόρθωση. Ἤδη ἀπό τόν καιρό τῆς τριετοῦς μοναστικῆς ἀσκήσεώς του στήν Ἱερά Μονή τῆς χώρας τῆς Χίου, ἀλλά καί ἀπό τήν περισσή ἐμπειρία του ἀπό τήν διακονία του στό λεπτό καί εὐαίσθητο ἔργο τοῦ πνευματικοῦ εἶχε διαπιστώσει πόσο εὔθραυστος εἶναι ὁ ψυχολογικός παράγοντας σέ κάθε ἄνθρωπο καί πόσο ἀποφασιστικό ρόλο παίζει στήν ὁλοκλήρωση τῆς προσωπικότητας καί στόν ἁγιασμό της. Εἶχε κατέβει, ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναῒτης, ὁ συγγραφέας τῆς Κλίμακος, εἶχε κατέβει στά βάθη τῆς ψυχῆς, γνώριζε πολύ καλά τίς ἀντιδράσεις της καί ἰδιαίτερα τήν καταστροφή πού προξενοῦν τά πάθη καί οἱ κακίες τῶν μεγαλυτέρων στήν ἀνέλιξη καί ἀνάπτυξη τῶν νεωτέρων. Καί ἤθελε αὐτός ὁ μακάριος ἄνδρας, νά μήν πληγώσει, νά μήν τσαλαπατήσει, νά μήν σταυρώσει μέ τιμωρίες τά παιδιά του ἀλλά νά τά ἀνυψώσει, νά τά ἀναπτερώσει, νά τά ἐμψυχώσει μέ τήν μέθη τῆς δικῆς του ἐν Χριστῷ ἀγάπης. Εἶχε βιώσει βέβαια αὐτό πού λέγει ὁ πρύτανις τῶν ἀσκητῶν πατέρων ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος, ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι μέθη ψυχῆς καί ἔχει τήν δύναμη νά μεθύσει καί τούς γύρω.
Κάποιος ἄλλος μαθητής του, ὁ Ν. Λούβαρης, θυμᾶται ὅτι προτιμοῦσε ὁ ἴδιος νά ὑποβάλλεται σέ ἀσκήσεις, γιά παράδειγμα σέ νηστεία, γιά νά μήν τιμωρήσει τό ἀνώριμο εὔθραυστο βλαστάρι, τόν ἱεροσπουδαστὴ του, ὅταν ἡ διάκριση, πού ἄφθονη εἶχε, τόν πληροφοροῦσε, ὅτι ἡ τιμωρία θά δημιουργήσει ἀπωθημένη ἐμπάθεια ἤ ψυχολογικά τραύματα. Καί δέν πρέπει ἕνας ποιμένας, ἕνας ταγός νά κατατρύχεται ἀπό ψυχολογικά προβλήματα, πού μπερδεύουν τούς γύρω του, καί ἐξουθενώνουν τίς ψυχές καί δέν τίς ὁδηγοῦν στήν ἐλευθερία «ᾗ Χριστός ἡμᾶς ἠλευθέρωσε». Ἀναλάμβανε ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ, ὁ θεόπνευστος αὐτός παιδαγωγός πάνω του τό βάρος τῆς ἁμαρτίας τῶν παιδῶν του, γιά νά ἀνοίγει μπροστά τους ὁ δρόμος τῆς προκοπῆς καί τῆς δημιουργίας καί ὄχι τῆς μιζέριας καί τῆς μικροψυχίας.Πιθανῶς νά ὑπῆρξαν καί περιπτώσεις πού ὁ ἅγιος νά μεταχειρίσθηκε καί τήν παιδαγωγική μέθοδο τῆς αὐστηρότητας, ὅταν οἱ περιστάσεις τό ἀπαιτοῦσαν. Κυριαρχοῦσε πάνω ἀπό ὅλα ἡ Ποιμαντική τῆς ἀγάπης, τῆς καλωσύνης καί τῆς πατρικῆς ἐπισκοπῆς, θά λέγαμε γενναιοψυχίας.
Ὁ Ἰ. Φ. Κωνστανταράκης, μαθητής τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἀναφέρει ὅτι οἱ ἱεροσπουδαστές εἶχαν νύχτα καί μέρα ἐνώπιόν τους ἕνα ἀρχέτυπο τελείου καί ὁλοκληρωμένου ἀνθρώπου.Ἦταν φίλεργος καί πολυγραφότατος .Ἔγραφε θεολογικές μελέτες.Συνέθετε ὕμνους στήν Κυρία Θεοτόκο, πού ὅταν τούς ἔψαλε, μεταρσιωνόταν καί μετέφερε πνευματικό ἐνθουσιασμό στούς μαθητές του.Τό κήρυγμά του ἦταν πολύ ἐποικοδομητικό καί στόν ναό τῆς Σχολῆς καί σέ πολλούς ἄλλους πού τόν καλοῦσαν.Ἡ Λειτουργία του ἦταν μυσταγωγία καί συναγερμός ὅλου τοῦ ἐκκλησιάσματος πρός τόν ἐν Τριάδι Κύριο .Πρός τούς ἑτερόδοξους συμπεριφερόταν μέ εὐγένεια καί καλωσύνη, χωρίς νά κρύβει κανένα σημεῖο τῆς Ὀρθοδόξου ὁμολογίας του.
Παράλληλα σημειώνει ὁ Χρυσόστομος Παπαδόπουλος «ὁ μετέπειτα ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶ», πού τόν διαδέχθηκε στήν Διεύθυνση τῆς Σχολῆς, ἐνδιαφέρθηκε ὁ ἅγιος Νεκτάριος γιά τόν κῆπο τῆς Σχολῆς, γιά τήν εὔρυθμη λειτουργία ὅλων τῶν συνεργείων της, γιά τήν ἀπρόσκοπτη Διεύθυνση καί τό ὅλο πολιτιστικό κλῖμα της. Δέν ἦταν δυνατόν ὁ ἄνθρωπος πού εἶχε ταξινομήσει παραδεισιακά τά ἐσωτερικά πνευματικά του ζητήματα, δέν ἦταν δυνατόν νά μή ἐκφράσει αὐτήν του τήν ἐσωτερική του χριστοαρμονία καί νά μήν τήν ἀπεικονίσει ταπεινά ἀπό ὅλα του τά ἀγαπημένα πρόσωπα, σ’ ὅλα τά πράγματα γύρω του καί σ’ ὅ,τι ἄγγιζε.

Ἀποκορύφωμα καί ἀποκρυστάλλωμα τῆς ὅλης του ποιμαντικῆς δραστηριότητας ὑπῆρξε ἡ ἀνασύσταση τῆς Γυναικείας Ἱ. Μονῆς τῆς Ἁγίας Τριάδος, στήν Αἴγινα. Ὅλο του τόν μισθό πού ἔπαιρνε ἀπό τήν Ριζάρειο τόν διέθετε γιά νά κτισθεῖ ἡ ἐρειπωμένη Ἱερά Μονή καί γιά νά συντηροῦνται οἱ μοναχές τῆς ἀδελφότητας.Ἐνδιαφερόταν να γίνει ἕνα ὡραῖο ἐκκλησιαστικό οἰκοδόμημα, ὅπως καί ἔγινε, γιά νά στεγάσει ἕνα ἱερό ἡσυχαστήριο καί φροντιστήριο Ὀρθοδόξου μοναστικῆς εὐσεβείας . Εἶχε ἀγαπήσει μέ πάθος ἀπαθές, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης, τήν φιλανθρωπία καί χαιρόταν νά ξοδεύει τόν μισθό του τόσο γι’αὐτό τόν σκοπό ὅσο καί γιά περιπτώσεις φτωχῶν ἀνθρώπων, πού τοῦ ζητοῦσαν βοήθεια. Ἦταν ἀχόρταγος στό νά δίνει, τόσο πού μερικές φορές δέν εἶχε τά ναῦλα του, γιά νά ἐπισκεφθεῖ τήν μοναστική ἀδελφότητα τῆς Ἁγίας Τριάδος πού παρακολουθοῦσε πνευματικά καί τήν καθοδηγοῦσε, ἐνῶ παράλληλα ἦταν διευθυντής στήν Ριζάρειο.Τίς ἡμέρες τῶν διακοπῶν τοῦ Πάσχα, τῶν Χριστουγέννων καί τοῦ καλοκαιριοῦ ἔμενε στήν ἱερά Μονή τῆς Ἁγίας Τριάδος καί προσπαθοῦσε ἐφαρμόζοντας τούς αὐστηρούς ἀσκητικούς ὅρους τοῦ Μ. Βασιλείου, νά ὀργανώσει φιλόθεα και φιλάνθρωπα τήν ἐσωτερική ζωή τῆς ἀδελφότητας.Εὐτυχῶς πού μᾶς ἔχουν διασωθεῖ 136 ἐπιστολές τοῦ Ἁγίου, πού ἔστελνε ἀπό τήν Ριζάρειο στή μοναστική ἀδελφότητα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Μέσα σέ αὐτή διακρίνεται ἡ λαμπρότητα και ἡ ὡραιότητα τοῦ παρθενικοῦ του χαρίσματος, πού αὔξησε ὁ Χριστός ἑκατονταπλάσια μέσα του μέ σύμφωνη τήν ἀγαθή προαίρεσή του.Ἐπίσης διακρίνεται ἡ πνευματική, ἡ ἐν Χριστῷ ἀγάπη τοῦ ἁγίου πρός τά πνευματικά του τέκνα, τίς μοναχές, μέσα στίς ψυχές τῶν ὁποίων, ὅπως ὁ θεῖος Παῦλος, θέλησε νά μορφώσει τόν Χριστό καί τήν ζωή τοῦ Χριστοῦ. Πρότυπό του στήν φιλανθρωπία εἶχε τόν ἅγιο Νικόλαο, πού ἀπό μικρός εἶχε ἀγαπήσει καί τόν εἶχε προστάτη του.Ὁ π. Θεόκλητος Διονυσιάτης τονίζει στό ὡραιότατο βιβλίο του «ὁ ἅγιος Νεκτάριος ὁ θαυματουργός» ὅτι μέσα στίς ἐπιστολές αὐτές φαίνεται ἡ μεγάλη διάκριση πού εἶχε ὁ ἅγιος. Σέ κάθε μιά μοναχή δίνει τίς κατάλληλες γι’ αὐτήν ὁδηγίες, σεβόμενος τά προσωπικά ὅρια ἀντοχῆς της καί ἀνοίγοντάς της τον κατάλληλο δρόμο πού θά ὁδηγήσει αὐτήν πρός τόν Σωτήρα Χριστό, χωρίς νά ἰσοπεδώνει τό πρόσωπο.Ἤξερε πολύ καλά αὐτός ὁ βαθυνούστατος ἐπίσκοπος πόσο σημαντικός εἶναι ὁ ρόλος τῆς γυναίκας μέσα στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Γι’αὐτό χωρίς νά ὑποτιμᾶ τό Μέγα Μυστήριο τοῦ γάμου, λέγει ὁ π. Θεόκλητος, ὅμως προσπαθεῖ νά καταρτίσει ἄριστα τήν γυναικεία προσωπικότητα στήν εὐσέβεια και στήν ἐν Χριστῶ ζωή, γιά νά ἔχει ἡ κοινωνία, τά δείγματα ἔστω, τῆς ἀληθινῆς χριστιανικῆς ζωῆς, σαρκωμένης στά πρόσωπα τῶν μοναζουσῶν. Μέσα σέ αὐτές τίς ἐπιστολές μποροῦν καί οἱ σημερινές Χριστιανές νά σπουδάσουν τό γνήσιο χριστιανικό φεμινιστικό κίνημα, πού συνοψίζεται στήν ἐν Χριστῷ ὑπακοή, στό ὑπάκουο κλῖμα της καί στήν ἀτμόσφαιρά της.Καί στ’ ἀλήθεια πέτυχε ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ νά φυτεύσει καί μετά τήν παραίτησή του ἀπό τήν Ριζάρειο, μένοντας κοντά τους, νά καταρτίσει τήν μοναστική αὐτή ἄμπελο τῆς ἱερᾶς Μονῆς τῆς Ἁγίας Τριάδος, πού ἡ ζωή καί ἡ ἀκτινοβολία της συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Τό καλοκαίρι τοῡ 1898 ἔκανε περιοδεία προσκυνηματική στό Ἅγιο Ὄρος. Πῆρε εὐλογίες ἀπό τό Περιβόλι τῆς Παναγίας, ἔδωσε ὅμως καί ἀπό τό ταμεῖο τῶν δικῶν του θησαυρῶν στούς μοναχούς πού μέ πολλή χαρά τόν καλοδέχθηκαν καί ξεχωριστά τίμησαν ἐπίσημα τόν ταπεινόφρονα ἱεράρχη. Ἡ ἐπικοινωνία του μέ ἁγίους μοναχούς, ὅπως τόν π. Δανιήλ Κατουνακιώτη, τόν συνέδεσε πνευματικά μέ τό Ἅγιο Ὄρος, ἔτσι ὥστε ἐπιστρέφοντας στόν κόσμο, νά εἶναι ἕνας ἁγιορείτης ἐκτός Ἁγίου Ὄρους καί μέσα στήν ὑπακοή τῆς δικῆς του, ἄς ποῦμε δικῆς του, μονῆς.

Ἀφήσαμε μιά πτυχή τῆς ζωῆς του τελευταία. Σκόπιμα. Γιά νά τήν τονίσουμε. Βέβαια ἀπό ὅσα μέχρι τώρα ἔχουμε ἀναφέρει διαφαίνεται ὁλοκάθαρα .Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος ἦταν ἕνας χαρισματοῦχος πνευματικός.Αὐτόπτης μάρτυς μοῦ ἀνέφερε ὅτι τόν εἶδε νά εἰσέρχεται στό ἱερό βῆμα, νά φορᾶ τό πετραχήλι του καί νά πηγαίνει νά κατασπάζεται τόν ἐσταυρωμένο καί νά κλαίει. Μετά ἀπό αὐτήν τή μυσταγωγική καί κατανυκτική προετοιμασία προσφερόταν νά βοηθήσει στό Μυστήριο τῆς ἱ. ἐξομολογήσεως ὄχι μόνο τίς μοναχές, πού πρωτύτερα ἀναφέραμε, ὄχι μόνο τούς ἱεροσπουδαστές του, ἀλλά καί τόν κοσμάκη πού συνέρρεε γιά νά ἀποθέσει τόν βαρύ κλοιό καί φόρτο τῆς ἁμαρτίας.Ἱκανότατος στόν ποιμαντικό διάλογο, ἀμέσως ἀποσποῦσε τήν ἐμπιστοσύνη τοῦ ἐξομολογουμένου. Πρόσωπο μέ πρόσωπο ὁ πνευματικός πατέρας μέ τόν πνευματικό υἱό /τήν πνευματική θυγατέρα, μποροῦσε μέ τήν δύναμη τοῦ Τελεταρχικοῦ καί Ζωοποιοῦ Πνεύματος καί μέ τήν ἀπάθεια τῆς ἄσπιλης και ἀμόλυντης ψυχῆς του, νά ἀνασπᾶ ἀπό τήν ἄβυσσο τό ναυαγημένο καράβι, ὅπως σοφότατα περιγράφει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναῒτης. Μέσα στό κλῖμα τῆς ἐν Χριστῷ θερμῆς καί ἁπλῆς ἀγάπης, μποροῦσε μοναδικά νά ἐκφρασθεῖ καί εἰλικρινά νά ἐξαγορευθεῖ ὁ ἁμαρτωλός καί φιλόστοργα νά ἐμφυσήσει τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τήν ἄφεση ὁ χαρισματοῦχος πνευματικός Πατήρ.Τέλος ἡ ἀγαθή Πρόνοια τοῦ Θεοῦ οἰκονόμησε ἔτσι τήν ζωή τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου, ὥστε παραιτούμενος ἀπό τήν Ριζάρειο νά ἀποσυρθεῖ στήν Ἱερά Μονή τῆς Ἁγίας Τριάδος, νά βοηθήσει ἀποφασιστικά στήν ὀργάνωση τοῦ Κοινοβίου της μέχρι τό 1920, ὁπότε καί παρέδωσε νικηφόρα τήν ἁγία ψυχή του στόν Κύριο.Μέ μία τόσο πλούσια και ἐκλεκτή ποιμαντική προσφορά μάνιασε ὁ δαίμονας τῆς συκοφαντίας . Ἄνθρωποι μικρόψυχοι, ἐξ ἰδίων κρίνοντες τά ἀλλότρια, κολλημένοι σά στρείδια στά πάθη τῆς ἀνηθικότητας, πρόβαλαν τόν ἀβυσσαλέο ψυχικό ρύπο τους στό πρόσωπο τοῦ ἁγίου. Τούς ἦταν ἀδιανόητος ὁ παρθενικός τρόπος ζωῆς, ὁ τρόπος πού ὁ νέος Ἀδάμ, ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, ἐγκαινίασε μέ τό παρθενικό πρόσωπό του στή νέα δική του δημιουργία, στήν Ἐκκλησία του. Ἔπλασαν λοιπόν μύθους, ἀπό το βορβορῶδες ὑλικό πού τούς χορήγησε ὁ μισόκαλλος καί προσπάθησαν νά σπιλώσουν τόν ἄσπιλο. Μαζί τους μπλέχθηκαν καί κάποιοι ἄλλοι «ἐκκλησιαστικοί ταγοί», πού σάν ἀφελεῖς καί ἀδόκιμοι στήν κατά Χριστόν ζωή, παρασύρθηκαν στίς δεινές συκοφαντίες .Ἀρνητικό ἦταν καί τό κοινωνικό-πολιτικό κλῖμα τῆς ἐποχῆς πού μισοῦσε τά μοναστήρια, ἐπηρεασμένο ἀπό βαυαρικό ἐπιτελεῖο πού εἶχε ἐγκατασταθεῖ στήν Ἑλλάδα καί προσπαθοῦσε νά τήν ἐκπολιτίσει. Δέν μποροῦσαν μέ κανένα τρόπο νά χωνέψουν πῶς ὁ Διευθυντής τῆς Ριζαρείου καταντᾶ στόν καλογερικό τρόπο ζωῆς. Ἑβδομήντα δύο χρονῶν ἄνθρωπος πλέον ὁ Ἅγιος καί συκοφαντεῖται ἄσχημα. «Οὗτος τάς ἁμαρτίας ἡμῶν φέρει καί περί ἡμῶν ὀδυνᾶται», λέγει ὁ προφήτης Ἡσαῒας, γιά τόν Κύριό μας. Τά ἴδια συμβαίνουν καί στόν Ἅγιο.Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὑποστηρίζουν ὅτι τό ἀφορητότερο μαρτύριο γιά ἕναν ἀθῶο εἶναι ἡ συκοφαντία. Καί τήν ἐπιτρέπει ὁ Κύριος στούς δικούς του γιά μείζονα τελείωση καί οὐράνια δόξα.«Ὡστόσο ἡ χάρη πληθαίνει πάνω του και ἐπαληθεύεται με τά ποικίλα θαύματα πού τελοῦνται μέ τά ἁγιασμένα χέρια του καί τίς διάπυρες εὐχές του. Ὁ ἴδιος ὅμως σωματικά κάμπτεται. Μία χρόνια προστατίτιδα πού εἶχε, ἐπιδεινώνεται, γιά λίγο θεραπεύεται ἀπό τήν Παναγία τήν Χρυσολεόντισσα στήν Αἴγινα πού προσκύνησε, ἀλλά και πάλι βάρυνε. Μεταφέρθηκε στήν Ἀθήνα, στό νοσοκομεῖο Ἀρεταίειο, σάν ἁπλός ἱερομόναχος, ἔμεινε δυό μῆνες καί ἐνῶ τόν ἑτοίμαζαν οἱ γιατροί γιά ἐγχείρηση, παρέδωσε το πνεῦμα του τή νύχτα στίς 8 Νοεμβρίου 1920. Ὁ Ἅγιος τοῦ αἰώνα μας, ὅπως πετυχημένα τόν ἀπεκάλεσε ὁ λογοτέχνης Σῶτος Χονδρόπουλος, στά τελευταῖα του, ρίζωσε στήν Ἱερά Μονή τῆς Ἁγίας Τριάδος σάν ἐλαία κατάκαρπος καί σάν τό δένδρο τό πεφυτευμένον παρά τάς διεξόδους τῶν ὑδάτων ὃ τόν καρπόν αὐτοῦ δώσει.Καί ἔδωσε ἀναρίθμητους καρπούς στήν Ἐκκλησία καί στό ἔθνος μας. Καί ἀπό ἐκεῖ μεταπήδησε στή ζωή τῆς Ἁγίας Τριάδος, πού τόσο εἶχε λαχταρήσει.

Κάποιοι ὀνομάζουν τόν Ἅγιο Νεκτάριο, Χρυσόστομο τοῦ αἰώνα μας, τόσο γιά τήν πολυσχιδῆ προσωπικότητά του, ὅσο καί γιά τό πλούσιο και πολύμορφο ἔργο του.Δέν εἶναι καθόλου ὑπερβολικό νά συμφωνήσουμε μέ αὐτόν τόν ὑψηλό χαρακτηρισμό καί τήν ἐκλεκτή παρομοίωση, γιατί πράγματι ὁ Ἅγιος Νεκτάριος ὁλοκληρώθηκε σέ μιά καθολική προσωπικότητα. Μολονότι μοναχός ἀρχικά καί ἀσκητής, μέ αὐστηρούς περιορισμούς καί μοναστικούς κανόνες, ὅμως τόσο πολύ διευθύνθηκε ἡ προσωπικότητά του, ὥστε νά φθάσει στά μέτρα τῶν Μεγάλων Ἁγίων καί μάλιστα τά Χρυσοστομικά.

Ὁ Ἅγιος ἀφοῦ ἔλυσε ὁριστικά τό ὑπαρξιακὀ του πρόβλημα, ἀνοίχθηκε μέ τήν σώζουσα χάρη τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ στόν μεγάλο γάμο τῆς ’Εκκλησίας. Ξεκινώντας ἀπό τόν Μοναχισμό ἔφθασε στόν τελικό προορισμό, θεανθρώπινο προορισμό, πού εἶναι ἡ ἕνωση μέ τόν Θεό καί τήν ἐν Χριστῷ ἀδελφότητα.Κατέκτησε χαρακτηριστικά καί βίωσε τόν μυστικό Γάμο τῆς ψυχῆς του μέ τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, στήν ὁποία καί ὁλόψυχα καί ἀφιερώθηκε.Λειτουργός μέ φλόγα πύρινη, φιλοστοργικότατος καί διακριτικότατος πνευματικός Πατήρ, ὑψιπέτης Θεολόγος, συγγραφέας ὄχι κοινός, Θεόπνευστος, ἱεροκήρυκας, παιδαγωγός ἄριστος, θαυματουργός καί ἐν ζωῇ καί μετά θάνατον, κοινωνικός ἐργάτης καί βαθύς καί ἀκαταπόνητος. Καλλιεργητής ἱερατικῶν κλήσεων καί τό κυριώτερο, θεόπτης τοῦ ἀκτίστου θαβωρίου φωτός, προσέφερε ἄπειρες εὐεργεσίες στό Ὀρθόδοξο Νεοελληνικό ἔθνος μας. Δυνατό πρότυπο γιά ὅλους μας, κληρικούς καί λαϊκούς καθηγητές και ἱεροσπουδαστές, τόν τιμᾶμε, Αὐτόν τόν ἔνθεο θεράποντα τοῦ Χριστοῦ καί ἐξαιτούμεθα τίς διάπυρες εὐχές του πρός τόν Κύριο.Γιά νά δώσει προφητική καί Τριαδική Ἱερωσύνη κατ’ εἰκόνα καί ὁμοίωσιν τοῦ Ἁγίου Ἱεράρχου, Λαό μέ φωτόμορφα καί θεοφώτιστα τέκνα τῆς ζωντανῆς Ἑλληνορθοδόξου Ἐκκλησίας.Καί τό κυριώτερο, τή νέα γενιά παραλαμβάνουσα μετά φόβου Θεοῦ καί ἀγάπης, τήν ὁλοζώντανή μας Θεανθρώπινη παράδοση, μέ τίς πανάγιες εὐχές τοῦ ἐν ἁγίοις ἐνδόξου πατρός ἡμῶν Νεκταρίου ἐπισκόπου Πενταπόλεως τοῦ θαυματουργοῦ».

ΠΗΓΗ:«ΑΝΑΒΑΣΕΙΣ» (anavaseis.gr)